Tutini

Tutini është qytet që gjëndet në pjesën juglindre të Sanxhakut të Tregut (Pazarit) të Ri.
Në lidhje me emrin e një nga vendbanimet më të vjetra,Tutin,ekzistojnë disa mendime-legjenda. Sipas një legjende thuhet se mbretëresha e fundit Ilire, Teuta, në kodrën pran vendbanimit të sotshëm ka pasur kështjellën e sajë, dhe se sipas sajë, vendbanimi e ka marrë emrin Tutin.[1] Ndërsa një legjendë tjetër thotë se qyteti mori emrin e vet nga fjala sllave tutanj, që ka kuptimin e ushtimës, jehonës. Sipas kësaj legjende, e cila është shumë e vonshme, pra e shekullit XIX, kur Husein Gradaščević me ushtrinë e tij kishte kaluar këtej pari, rrugës për Kosovë, është dëgjuar ushtima e ushtrisë së tij.
Tutini ghindet në 867 m lartësi mbidetare, në pjesën qendrore të Sanxhakut, respektivisht në rrafshnaltën e Peshterit. Komuna ka një sipërfaqe prej 741 km2, në të cilën ndodhen 99 vendbanime. Në trevën e Tutinit mbretëron klima e mesme kontinentale dhe klima malore. Relievi i komunës së Tutinit karakterizohet me malet për rreth siq janë: Hum (1502 m), Rrafshnalata e Peshterit (1492 m ), Jarut (1428 m ) , Ninaja (1462 m ) dhe Mokra gora (2154 m ).


Tutini përherë të parë përmendet në vitin 1396. Pas Sjenicës, Tutini është vendbanimi më i madh në Peshterr. Me vendbanimet për rreth si qender komunale i ka 35000 banorë, dominon popullsia boshnjake kryesisht me prejardhje shqiptare (me 94.3%) dhe serb (4.2%).
Ndryshimi i popullsisë gjat shek XIX

Sipas regjistrimit të fundit komuna e Tutinit ka pasur 35 000 banorë në 101 lokalitete. Boshnjakët[3] përbëjnë 84.9% e popullsisë.