Novi Pazar je politički, ekonomski, kulturni i svaki drugi centar Sandžaka. Nalazi se na 290 km južno od Beograda, na dionici starog puta koji preko Ibarske magistrale vodi prema Podgorici i Jadranskom moru. Lociran je u dolini rijeka Jošanice, Raške, Deževske i Ljudske, na nadmorskoj visini od 496 m. Okružen je visokim planinama Golijom i Rogoznom i Pešterskom visoravni.
Ukupna površina opštine sa 100 naseljenih mjesta iznosi 742 km kvadratnih.
Prema procjenama, na širem području grada Novog Pazara danas živi preko 120.000 stanovnika.[1] Od tog broja preko 78% čine Bošnjaci.
Prema arheološkim istraživanjima, područje Novog Pazara bilo je naseljeno još od kamenog doba, o čemu svjedoči arheološki nalaz Neprelje.
O tragovima života na ovom području u periodu gvozdenog i kasnije ranoantičkog doba, govore nalazi iz Smolućke pećine i Novopazarski nalaz, kao i nalazišta ostataka kasnoantičkih i srednjovjekovnih utvrđenja Jeleč i Ras. Prema ovim, kao i tragovima otkrivenim arheološkim istraživanjima u blizini Petrove crkve, Dohovićima, Piloretama, Krivačama i drugim lokacijama, područje Novog Pazara u to doba naseljavala su ilirska plemena.
U Novom Pazaru i okolini na nekoliko mjesta otkriveni su i rimski žrtvenici na kojima se pominju beneficiarii consularis – pripadnici vojnih odreda koji su bili stacionirani u putnim stanicama koje su ujedno bile i neka vrsta carine (mansiones).
Prvi pisani dokument koji pominje ime Novi Pazar datira iz XV stoljeća, kada je Malo vijeće Dubrovačke republike odlučilo da u njemu postavi svog konzula.
Osnivač Novog Pazara, čuveni vojskovođa i utemeljitelj Sarajeva, Šapca i Skoplja, Isa-beg Ishaković podigao je grad, u periodu između 1459. i 1461. godine, u neposrednoj blizini srednjovjekovnog utvrđenja Trgovište. Grad je dobio naziv Yeni Bazar, odnosno Novi Pazar.
Preko njega su prolazili važni putevi koji su povezivali Dubrovnik, Bosnu i južno primorje sa Solunom i Carigradom.
Od samog nastanka grad je imao fizionomiju orijentalnog naselja, a zbog svoje veličine i značaja, godine 1468/69. dobija status šehera, kojeg je u to doba imalo malo gradova na Balkanu. U sredini grada se nalazila čaršija sa dućanima. Oko čaršije bile su mnogobrojne mahale u kojima se stanovalo, a u svakoj mahali postojala je i džamija.
O Novom Pazaru su pisali brojni putopisci, a čuveni Evlija Čelebi je u XVII stoljeću zabilježio da je bio jedan od najvećih gradova na Balkanu (prema popisu iz 1528. godine, Novi Pazar je imao 221 kuću, što je za dvije kuće više nego što je imalo Sarajevo – 119).
U svjetske političke leksikone Novi Pazar je ušao kao sinonim za Sandžak, od 1878. godine, kada je na Berlinskom kongresu kao corpus separatum čitava regija nazvana Novopazarski sandžak.
U periodu od Prvog svjetskog rata dolazi do naglog slabljenja ekonomske moći i potencijala Novog Pazara, na šta će posebno uticati izgradnja novih puteva preko moravsko-vardarske doline, čime će ovaj kraj ostati izlolovan i na rubu najvažnijih saobraćajnih komunikacija šireg regiona.
U periodu poslije Drugog svjetskog rata Novi Pazar će početi ekonomski da se oporavlja postajući ponovo ekonomski centar cijele regije, da bi posljednjih decenija XX stoljeća postao i jedan od najvećih trgovačkih centara u zemlji.
Danas, Novi Pazar je moderan multietnički evropski grad u kome se susreću orijentalna i zapadna arhitektura, islam i hrišćanstvo, politički, ekonomski, univerzitetski, kulturni, turistički i svaki drugi centar Sandžaka.
Novi Pazar je grad bogate kulturno-historijske baštine. Posebnu vrijednost ovog multietničkog i multikulturalnog prostora, na kome se susreću zapadna i istočna civilizacija, čine mnogobrojni kulturno-historijski spomenici: Gradska tvrđava sa Kulom Motriljom[2] iz XV stoljeća, izgrađena po nalogu osnivača grada Isa-bega Ishakovića; Altun-alem džamija iz XVI stoljeća; Amir-agin han iz XVII stoljeća; Isa-begov hamam iz XV stoljeća, i mnogi drugi. Na području Novog Pazara nalaze se i svjetski poznati hrišćanski spomenici kulture: Petrova crkva, sagrađena u X stoljeću; Đurđevi stupovi, iz XII stoljeća; manastir Sopoćani, iz druge polovine XIII stoljeća.
Novi Pazar je danas najveći obrazovni centar u regionu, i u njemu, pored velikog broja srednjoškolskih ustanova najrazličitijih profila i struka, djeluju i rade i dva univerziteta: Državni univerzitet u Novom Pazaru i Internacionalni univerzitet. Državni univerzitet u Novom Pazaru, osnovan krajem 2006. godine, je prvi integrisani univerzitet na području Republike Srbije.
Novim zakonskim rješenjima, Novi Pazar je, od početka 2008. godine, obnovio status grada i danas je jedan od ukupno 24 grada na području Republike Srbije.
Bogato kulturno-historijsko naslijeđe, velika prirodna bogatstva i atraktivna turistička mjesta, područje Novog Pazara čini jednim od potencijalno najvećih turističkih centara u Republici Srbiji uopšte.
[1] Prema popisu stanovništva iz 2002. godine, u Novom Pazaru je živjelo 85.996 stanovnika.
[2] Stara izvidnica.
Hronologija
610-641.
U vrijeme vizantijskog cara Iraklija slobodna slovenska plemena dolaze na Balkansko poluostrvo.
1020.
U povelji vizantijskog cara Vasilija II pominje se episkopija u Rasu.
1149.
Vizantijski car Manojlo Komnen preduzeo je pohod protiv Raškog velikog župana Uroša II i zauzeo gradove Ras i Galic ali se zbog zime ubrzo povukao.
1167.
Zapoceto gradenje Đurdevih stupova. Završeno je 1171 godine. Ktitor je bio Stefan Nemanja. Manastir je napušten 1689 godine. U Balkanskom ratu 1912. manastir je još više oštecen granatama srpske vojske jer su se u blizini nalazili položaji turske vojske.
1170.
Kod Patina Nemanja tuce vojsku brata Tihomira i proglašava se za Velikog raškog župana.
1189.
Povelja bosanskog bana Kulina Dubrovcanima o slobodi kretanja trgovaca.
25.3.1196.
Na državnom saboru u Rasu Nemanja se odrekao prestola u korist svog sina Stefana koji se 1217. krunisao za kralja. Nemanja je umro 1200 godine.
1278-1282.
Brskovo je postalo sjedište Generalnog dubrovackog konzula u Srbiji.
1282.
Deževski sabor i pocetak vladavine kralja Milutina Nemanjica.
1377.
U manastiru Miloševo kod Prijepolja krunisan je Tvrtko za kralja “Srbljem, Bosnom, Primorjem i Zapadnim stranama”
1455.
Teritorija užeg djela srednjovekovne Raške ušla je u sastav Skopskog krajišta, prve organizacione oblasti pod otomanskom upravom na Balkanu.
1455.
U popisu krajišta Isa-bega Isakovica pominju se sela Parice, Potok, današnji djelovi Novog Pazara.
1459.
U Novom Pazaru boravio je sultan Mehmed II Fatih. Postoji predanje po kome je Mehmed Fatih u svom pohodu na Bosnu, klanjao namaz 1559 godine u Lejlek džamiji. Pravo ime džamije je Ahmed-bega silhadara džamija.
1460.
U Novom Pazaru sagradena je Gazi Isa-begova džamija. Porušena je zbog dotrajalosti 1938.godine.
1461.
Prvi pisani spomen Novog Pazara.
1463.
Padom Bosne prestalo je da postoji Skopsko krajište. Formiran je Bosanski Sandžak u ciji su sastav pored Bosne i djela Hercegovine ušli vilajeti: Zvecan, Ras, Sjenica, Moravica i Nikšic.
7.7.1463.
Sultan Mehmed II Fatih izdaje povelju dubrovackim trgovcima za nesmetanu trgovinu.
1468/9.
Novi Pazar dobija status šehera.
1485.
Novi Pazar postaje sjedište novo osnovanog Novopazarskog kadiluka.
mart 1492.
Izdato je naredenje za izgon jevreja iz Španije. Sultan Bajazit i njegovi nasljednici Selim I, Sulejman II su primili jevreje koji su došli na podrucje Otomanskog carstva.
1516.
Prvi spomen Ahmed vojvoda džamije u Novom Pazaru.
1528.
Prvi put se u dokumentima pominje Altun-alem džamija u Novom Pazaru. Sagradena je izmedu 1516. i 1528. godine. Sagradio je Muslihedin Abdul Gani, poznat kao mujezin hodža Al Medini. U vakufnami iz 1550. navedeni su ovi muslihedin-efendijini objekti u Novom Pazaru: džamija (Altun-alem), mekteb u dvorištu džamije, tri kuce u dvorištu za stanovanje imama, poznati han, šest ducana u Tabackoj caršiji, sedam mlinova pored mosta.
1560-1561.
Sagradena je hadž Huremova (Bor džamija) u Novom Pazaru.
1580.
Od ove godine pa sve do 1790. bosanski begler-begovi postavljali su svog muselina u Novom Pazaru.
1660.
Cuveni putopisac Evlija Celebija boravi u Novom Pazaru.
1689.
Austrijska vojska i srpski ustanici su spalili Novi Pazar. “Opljackali su mjesto, spalili i sasjekli sve bez obzira na pol i starost… Stradanjima su bili izloženi: Sjenica, Bijelo Polje, Prijepolje i drugi gradovi.
1710.
U Novom Pazaru boravio je pecki patrijarh sa svitom i raški episkop Mojsije. Njih je posjetio karlovacki mitropolit Mojsije Petrovic.
1731.
Poplava u Novom Pazaru odnijela je cetiri mosta i 36 kuca.
5.12.1731.
Mitropolit Jeftimije dobio je od sultana Mahmuda I beorat na novopazarsku mitropolju.
1760.
Kuga u Novom Pazaru.
1784.
Pohod Mahmud-paše Bušatlije skadarskog vezira i carskog odmetnika na Novi Pazar. U pohodu su mu se pridružili i brojni stanovnici Rožajsko-tutinskog kraja.
1790.
Formiran je Novopazarski Sandžak.
1790.
Turska kaznena ekspedicija na Goliji.
1837.
Pobuna muslimanskih i srpskih seljaka u novopazarsko-sjenickom kraju protiv zuluma Ejup-paše Fertahagica.
1837.
Engleska je za svoga vicekonzula u Novom Pazaru imenovala Nikolu Vasojevica.
1837.
U Novom Pazaru ubijen je muselim Ejup-paša Ferhatagic “naden je mrtav u svom saraju, sa nožem zarivenim u stomaku”
1844.
Umro je Muhamed efendija Pazarac, jedan od najznacajnih kulturnih stvaralaca iz Novog Pazara. On se preko 20 godina usavršavao u Carigradu. Bio je mualim u Novom Pazaru, Tuzli i Sarajevu.
26.6.1850.
Omer-paša Latas boravi u Novom Pazaru na zadatku pacifikacije Bosne.
1850.
Podignuta je ruždija u Novoj Varoši. Srušena je 1971.godine.
1852.
Omer-paša Latas je proveo novu administrativnu podjelu Bosanskog i Hercegovackog ajaleta. On je ukinuo termin sandžak (odnosno liva) i kadiluk kao administrativne jedinice i uveo podjelu na kajmakmluke (okružja) i midirluke( srezove). Po toj podjeli Bosanski ajalet se dijelio na 6 kajmakanluka a hercegovacki na 3. Po toj podjeli Novopazarski kajmakanluk u sasatavu Bosanskog ajaleta dijelio se na midirluke: Novi Pazar (s Mitrovicom i Banjskom, Višegrad ,Sjenica (glavno mjesto kajmakmluka), Akovo(Bijelo Polje s Bihorom),Trgovište (s Rožajem) i Nova Varoš. Pljevljanski kajmakamluk u sastavu Hercegovackog ajaleta dijelio se na midirluke: Pljevlja, Kolašin i Prijepolje.
1862.
Novopazarski alhamijado knjževnik Sulejman Tabakovic napisao je Divan.
1868.
Po turskim izvorima Novopazarski Sandžak je obuhvatio sledjece kaže: Novi Pazar, Sjenicu, Novu Varoš, Rožaje, Bijelo Polje, Bihor, Gusinje sa nahijom, Drinak, Pljevlja, Kolašin i Prijepolje.
1872.
U sklopu cestih administrativno-teritorijalnih reorganizacija otomansko-turske države Novopazarski Sandžak je izdvojen iz Bosanskog vilajeta i prikljucen mu je Niški Sandžak. Nakratko je bio formiran Novopazarski vilajet.
1874.
Popis u Srbiji registrovao je 1.003.900. stanovnika od cega je Bošnjaka-Muslimana bilo ispod 1%. Ostalo je da živi 140 porodica u Malom Zvorniku i Sakaru.
1877.
Od ove godine do 1902. u Novom Pazaru je radilo 10 muslimanskih, 1 srpska i 1 jevrejska osnovna škola.
2.2.1877.
Novopazarski Sandžak je izdvojen iz Bosanskog i prikljucen Kosovskom vilajetu.
1878.
Prema Salnami od 1295.X (5.1878-16.11.1878) u okviru Novopazarskog Sandžaka bile su kaže: Novi Pazar, Bijelo Polje, Bihor, Berane, Mitrovica, Rožaje, Pljevlja, Kolašin, Prijepolje sa nahijama, Priboj, Vraneš i Nova Varoš.
3.3.1878.
Sanstefanski ugovor.
13.6.1878.
Pocetak rada Berlinskog kongresa. Novopazarski Sandžak je pod tackom 25 ostao u Osmanskom carstvu, s tim da u Pljevljima, Prijepolju, Priboju bude stacionirano 4000-5000 oficira i vojnika.
decembar 1878.
Sultan izdao izradu o mješovitoj okupaciji Novopazarskog Sandžaka.
21.4.1879.
Novopazarska (carigradska) konvencija reguliše nacin na koji ce austro-ugarska vojska zaposjesti izvesne tacke u Novopazarskom Sandžaku.
1880.
Iz Novopazarskog Sandžaka se izdvajaju tri kaže: Pljevlja, Prijepolje, Priboj. Od njih se formira Pljevljanski Sandžak.
28.6.1881.
Tajna konvencija izmedu Austro-Ugarske i Srbije. Srbija se obavezala da nece trpjeti, izmedu ostalog “nikakve politicke, religiozne ili druge smutnje koje bi bile uperene protiv Austro-Ugarske u Novopazarskom sandžaku”
1896.
U Novom Pazaru je registrovano 156 Jevreja. Po popisu iz 1899. bilo je 170 novopazarskih jevreja.
20.6-17.7.1900.
Šemsi-paša Biševac boravi u Novom Pazaru. Mnoge je pohapsio pa su pojedinci govorili: “Ovaj paša mnogo precera, ali voda ce doci i proci a pjesak ce ostati”.
1902.
Od Novopazarskog Sandžaka odvojeno je više kaza i formiran je Sjenicki Sandžak. Kaza Novi Pazar prikljucena je Prištinskom Sandžaku.
1908.
Austro-Ugarska objavila je plan o izgradnji pruge preko Novopazarskog Sandžaka.
1908-1911.
Kolerne godine u Novom Pazaru. Bilo je slucajeva kada se dnevno sahranjivalo i po 72 umrla. “Ljudi koji su prethodnoga dana ukopavali mrtve, sledeceg dana su i sami ukopani”.
1912.
Kolera u Novom Pazaru odnijela je 1.100 života.
1912.
Turski vojni organi uhapsili su u Skoplju 362 vojnika iz Novog Pazara “zbog otvorene neposlušnosti prema pretpostavljenima”.
oktobar 1912.
Prvi Balkanski rat.
2.10.1912.
Crnogorska vojska je zauzela je Berane. 6.10. Plav, 7.10. Gusinje. “Turci su sreli našu vojsku sa hljebom i solju. Danas je uspostavljena od naše strane u Gusinju vlast. Turci otpocinju predavati oružje”-pisalo je u “Glasu Crnogorskom”
23.10.1912.
Ulazak srpske vojske u Novi Pazar.
oktobar 1912.
U Novom Pazaru je otvorena prva gradska bolnica.
30.5.1913.
Nakon tromesjecnih pregovora Prvi balkanski rat okoncan je Londonskim mirom. Turska se odrekla svih svojih balkanskih teritorija zapadno od linije Enos-Midija.
10.8.1913.
Drugi balkanski rat okoncan je Bukureštanskim mirom, a time su sankcionisane teritorije i granice medu balkanskim državama.
10.1.1914.
Otvaranje Gimnazije u Novom Pazaru.
7.1.1915.
Regruti muslimanske nacionalnosti iz deževskog, sjenickog i štavickog sreza upuceni na šestomesjecnu vojnu obuku u Nišu. Veliki dio je u Nišu obolio od tifusa.
19.11.1915.
Austro-ugarska vojska ušla je u Sjenicu i Dugu Poljanu, a dan kasnije u Novi Pazar.
1916-1917.
Mobilizacija Bošnjaka-Muslimana (durumlija-dobrovoljaca) iz Sandžaka u Austrijsku vojsku.
avgust 1917.
Sjenicka rezolucija bošnjacko-muslimanskih prvaka Sandžaka o pripajanju Bosni. Konferencijom muslimanskih prvaka rukovodio je Mehmed-beg Bajrovic. Novopazarsku delegaciju predvodio je Rizabeg Muradbegovic.
23.10.1918.
Srpska vojska je ušla u Novi Pazar.
16.4.1919.
U Novom Pazaru otpocela je sa radom Opšta zanatsko-trgovacka škola.
15.8.1919.
U Novom Pazaru otpocela je sa radom Ženska zanatska škola koja je bila osnovana 15.9.1913.godine.
1920.
Sudenje u Novom Pazaru potpisnicima Sjenicke rezolucije.
10.7.1920.
Narodni poslanik iz Novog Pazara Salih-beg Rasovac upucuje pismo ministru unutrašnjih djela povodom nedjela nad muslimanskim stanovništvom zahtevajuci formiranje isljedne komisije. “Neuk svijet ne ume od straha ni da se žali, a koji su umeli da pribave ljekarska uverenja i predaju tužbe po njima nije do sada ništa radeno”.
10.2.1923.
U Novom Pazaru je zvanicno otvorena “Gajretova cilimarska škola”.
8.2.1925.
Izbori u Novom Pazaru, praceni velikim terorom nakon kojih je otpocelo masovno iseljavanje Bošnjaka-Muslimana.
29.4.1926.
Odlukom Ministarstva prosvjete zatvoreni su sibijan mektebi u Novom Pazaru.
10.3.1929.
Zakon o nazivu i podjeli Kraljevine Jugoslavije na upravna podrucja.
1931.
Zakon o uredenju agraranih odnosa na podrucju južne Srbije i Crne Gore.
1931.
Novi Pazar dobija malu hidrocentralu. Vlasnik centrale bio je Dušan Ivkovic.
1933.
U cjeloj Zetskoj banovini, kojoj je pripadao i Sandžak, bilo je registrovanih 450 putnickih automobila, 146 terenskih, 62 autobusa i 60 motocikala.
1934.
Reformisana je medresa u Novom Pazaru i dobila naziv “Gazi-Isabegova”. Dobila je rang niže cetvoro-razredne medrese.
1935.
Izvršena je gradnja makadamskog puta Novi Pazar-Crkvine-Tutin-Vuca-Biševo-Rožaje i dalje prema Beranama.
19.1.1938.
U Novom Pazaru ilegalno je rasturan proglas “Studenti Sandžaka svom narodu” koji su uputili sandžacki studenti sa Beogradskog univerziteta.
5-9.10.1938.
U Novom Pazaru je boravio reis ul ulema Fehim Spaho koji je apelovao na Bošnjake-Muslimane da ne napuštaju zemlju.
27.3.1941.
Demonstracije u Novom Pazaru i Bijelom Polju protiv pristupa Trojnom paktu.
16.4.1941.
Njemacke jedinice su ušle u Novi Pazar.
15.5.1941.
Delegacija muslimana iz Sandžaka predala je u Zagrebu zahtjev da se Sandžak pripoji NDH.
30.6.1941.
Dr Stevan Moljvic napisao je u Nikšicu projekat” Homogena Srbija”.
30.7.1941.
Gradonacelnici iz Sandžaka u uputili memorandum reis ul ulemi Fehimu Spahi s molbom da se Sandžak pripoji NDH.
3.11.1941.
Cetnici Miladina Milanovica i Dragora Pavlovica popalili su muslimanska sela u okolini Novog Pazara: Pope, Đonlije, Okose, Gornju i Donju Požegu, Ivanjicu, Rajcinovice i ubijali stanovništvo koje su uspeli da uhvate.
4.11.1941.
Prvi napad cetnika na Novi Pazar. U ovom napadu cetnici su imali 83 mrtava a odbrana 60.
6-7.11.1941.
Muslimani u Novom Pazaru cuvaju Srbe u sudskoj zagradi od moguce odmazde. Tu su ostali do 7.12.1941. kada su Njemci po drugi put došli u Novi Pazar. Prvi put su njemci Novi Pazar 2.10 jer su se plašili da ce biti odsjeceni od svojih vecih snaga zbog sukoba u Srbiji.
21.11.1941.
Drugi napad cetnika na Novi Pazar. Cetnici su imali 42 mrtva a odbrana 26.
5.12.1941.
Treci napad cetnika na Novi Pazar.
decembar 1941.
Kroz Novi Pazar krajem ovog mesjeca prolazi oko 420 muslimanskih porodica iz istocne Bosne bježeci ispred cetnickog noža u pravcu Kosovske Mitrovice. Od tih 2.600 zaplašenih ljudi u Novom Pazaru ostalo je 20 porodica. Sa njima je stigao i pjegavi tifus.
mart 1942.
Njemci su u Novom Pazaru na jevrejski praznik Purim, pokupili sve jevreje iz grada i iz Duge Poljane, ukupno 230 lica i uputili na Sajmište u Beograd gde su likvidirani.
3.10.1942.
Cetnici Milana Kosica iz Trnova( opština Mrkonkic grad) su ubili Rifata Burdžovica Trša ( rođ. 11.2.1913. u Bijelom Polju), zamjenika politickog komesara i delegata CK KPJ i VŠ u Trecoj proleterskoj sandžackoj brigadi. Tom prilikom su ubili i Vladimira Kneževica Volodu, komandanta Trece proleterske sandžacke brigade i Tomaša Žižica, komandanta Cetvrtog bataljona u brigadi. Tršo je proglašen za narodnog heroja 25.9.1944.godine.
15.2.1943.
Na Banjici je streljan Zenun Haskovic (roden 12.4.1913. u Kosticu), pravnik i jedan od organizatora ustanka u Sandžaku.
1.3.1943.
Novopazarski skojevci i komunisti rasturali letke po gradu. Nakon dva dana nemci su otpoceli sa hapšenjem ucesnika ove akcije. U blizini Rasadnika streljali su ovu grupu.
12.6.1943.
Iz Novog Pazara je prisilno mobilisano 600 muslimanskih mladica iz grada i okolnih sela u njemacku vojsku. Poslje cetvoromesecne obuke rasporedeni su na razlicite frontove širom Evrope.
7-9.11.1944.
Saveznicka avijacija bombardovala je Novi Pazar.
21.1.1945.
U Novom Pazaru su javno streljani Acif Hadžiahmetovic i Ahmed Daca pod optužbom da su narodni neprijatelji. Na Hadžetu su vršena i tajna streljanja i drugih ljudi koji su bili osudeni kao narodni izdajnici i neprijatelji.
29.3.1945.
Ukidanje ZAVNO Sandžaka u Novom Pazaru.
31.3.1945.
Otvaranje bioskopa u Novom Pazaru.
1.6.1945.
U Novom Pazaru pocinje da izlazi list “Brastvo”. Izlazio je sve do 20.12.1959.godine. Ponovo je pokrenut 24.5.1977.godine.
1947.
Sudenje grupi ” Mladih Muslimana” u Novom Pazaru.
1947.
Rušenje Tijesne caršije u Novom Pazaru.
3.2.1951.
Osnivanje amaterskog pozorišta u Novom Pazaru. Pozorište je radilo do 1963 godine.
11.3.1951.
Miting u Novom Pazaru u povodu akcije skidanja zara i feredže.
22.4.1952.
Objavljen je zakon o podjeli teritorije Narodne Republike Srbije na opštine , gradove i srezove.
1954.
Prema podacima savjeta za pitanja iseljenika u Tursku se iz Makedonije, Kosova i Sandžaka i u manjem broju iz BIH iselilo 195.000 lica.
1954.
“Džentlamenski sporazum” Jugoslavije i Turske o iseljavanju muslimana.
1957.
U Novom Pazaru osnovan je klub pisaca “Sandžacka iskra”
21.5.1957.
Osnovano prvo decije zabavište u Novom Pazaru.
1964.
Zakon o državljanstvu.
7.2.1972.
Pocela je sa radom Radio stanica u Novom Pazaru.
1973.
Počeo je sa radom zavicajni muzej u Novom Pazaru, a 1975 Istorijski arhiv.
1975.
Ekipa profesora Đurda Boškovica koja je radila na istraživanju Pecine u Rasu kod Novog Pazara naišla je na tragove praistorijskog života. Iste godine ekipa prof. Dragoslava Srejovica otkrila je u Dojevicu, kod Novog Pazara, jednu porodicnu grobnicu staru izmedu 2.500 i 3.000 godina.
1977.
Izašao iz štampe prvi broj Novopazarskog zbornika.
19.11.1979.
Velika poplava u Novom Pazaru.
1987.
U Novom Pazaru osnovan je klub pisaca “Rascia”.
29.7.1990.
Osnovana je SDA Sandžaka.
septembar 1900.
Otpocela sa radom medresa u Novom Pazaru koja je prekinula rad 1939 godine.
9.9.1990.
Održan je sabor u organizaciji Srpskog pokreta obnove na celu sa Vukom Draškovicem, kod Petrove crkve pored Novog Pazara.
22.9.1990.
Osnovano je udruženje pisaca Sandžaka.
24.9.1990.
U Sarajevu je prvi broj informativno-politickih novina “Sandžak”. Glavni i odgovorni urednik bio je Senad Pecanin.
11.5.1991.
Osnovano je MNVS.
25-27.10.1991.
Referendum u Sandžaku.
april 1992.
U Novom Pazaru pocela je da izlazi revija “Sandžak”
2.7.1993.
Registriran je Sandžacki odbor za zaštitu ljudskih prava i sloboda Novi Pazar.
31.1.1994.
Pocetak politicko-sudkog procesa grupi od 25 Muslimana iz Novog Pazara, Sjenice i Tutina, optuženih za pokušaj narušavanja teritorijalnog integriteta SRJ i stvaranja republike “Sandžak”. U januaru, februaru i martu 1994. zapocela su hapšenja Muslimana u Bijelom Polju, Rožaju i Pljevljima pod istom optužbom.