Aqif Ef me Bashkshorten

Me rastin e 77 vjetorit të  ekzekutimi i Aqif Blytës dhe Ahmet Dacit 

“Unë do të kthehem në Pazarin e Ri, le të bëhet si të bëhet!” “Mos Aqif, do të vrasin komunistët!” – i kishte thënë Biko; “Nëse jam fajtor, le të më vrasin, More »

Sabri Alidemi

Përkrahje financiare për shoqatën ” Kosova për Sanxhakun” nga Llozana , Zvicërr

Përkrahje financiare për shoqatën ” Kosova për Sanxhakun” nga Llozana , Zvicërr Veprimtarët tanë nga Zvicrra, me iniciativë të Prof. Sabri Alidema nga Pozharani i Vitisë me qëndrim në Zvicërr, mblodhën dhe More »

shaban-murati-905x395

Bazë e re ajrore serbo-ruse në Trebinje të Bosnjës

“Pse po shpenzon Serbia 150 milionë euro mes askundit? Jemi para një zhvillimi të rrezikshëm dhe me pasoja, sidomos për 4 shtetet e NATO-s në rajon” Bazë e re ajrore serbo-ruse në More »

rozhajasit

NGA JETA NË MALËSINË E ROZHAJËS

Ali Daci : Sa shqiptarë do të regjistrohen në komunën e Rozhajës në regjistrimin e ardhshëm? More »

hasim-mekic-696x469

GODIŠNJICA PRESELJENJA NA AHIRET DR. HASIMA MEKIĆA

30. 06, 2021, se navršava godinu dana od preseljenja na ahiret prof. dr. Hasima Mekića. More »

Category Archives: Historia

Origjina dhe zona gjeografike e 12 fiseve shqiptare 

fiset

Albanologu i njohur kanadez dr. Robert Elsie (1950-2017) në librin e tij “Fiset shqiptare – historia, shoqëria dhe kultura”, ka ofruar një lëndë gjithëpërfshirëse për 69 fise të ndryshme shqiptare, duke përfshirë edhe të dhëna për pozicionet, përkatësinë fetare, strukturat fisnore dhe relacionet ndërmjet tyre, statistikat e popullatës, folklorin e fisit, legjendat, doket dhe historinë e fisit. Përndryshe, historiani i shquar britanik Noel Malcolm për këtë vepër ka thënë: “Ka fare pak njerëz në botë që do të mund të shkruanin një libër të këtillë, absolutisht, asnjëri nuk do të mund ta bënte këtë më mirë se Robert Elsie, i cili është i pashoq në njohjen e kësaj lënde”. Për lexuesit nga ky libër kemi shkëputur 12 fiset më njohura shqiptare që jetojnë edhe në trevën tonë:  

Fisi i Hotit

Rajoni i fisit të Hotit ndodhet në qarkun e Malësisë së Madhe, në veri të Shqipërisë. Ai shtrihet në verilindje përpjetë luginës që fillon në fund të pjesës lindore të liqenit të Shkodrës, afër kalimit të kufirit shqiptaro-malazez të Hanit të Hotit dhe vazhdon të shtrihet përpjetë maleve që kalojnë pranë Brigjës deri te maja e fshatit Rapshë-Starje. Rruga nga bregu kah territori i Kelmendit dhe i Vërmoshit, në fillim shpie në këtë luginë, që shkon paralel me kufirin shqiptaro-malazez. Territori i Hotit shtrihet edhe përgjatë liqenit, në Malin e Zi, dhe vazhdon nëpër gjirin e Humit, duke u ngjitur deri në luginën e parë të Helmes dhe Traboinit, në anën veriore të Malit Bukoviq. Hoti kufizohet me rajonet tradicionale të fisit të Grudës në veri të Malit të Zi, në verilindje me Kelmendin dhe me Kastratin në jug(Robert Elsie “Fiset shqiptare”, fq. 84).

Fisi i Kelmendit

Rajoni i fisit të Kelmendit gjendet në rrethin e sotëm të Malsisë së Madhe, në pjesën më veriore dhe më të izoluar, të Shqipërisë. Zemra e këtij rajoni është lugina eepërme e lumit Cem. Kelmendi kufizohet me rajonet tradicionale të fiseve të Grudës dhe Triepshit në perëndim, me Hotin në jugperëndim, me Bogën në jug, me Shalënnë lindje dhe me fiset sllavishtfolëse në veri. Qendra Administrative e këtij rajoni, që përbëhet kryesisht prej grykave dhe luginave të thella, tani është fshati Vermosh. Ngulimet kryesore të Kelmendit janë: Vermoshi, Tamara, Selca, Lepusha, Vukli dhe Nikçi. Emri Kelmendi është shënuar së pari në një regjistër Osman të tatimeve, në vitin 1497, si Kelmente dhe si Nahiye Kelmenta (rrethi iKelmendit). Udhëtari turk Evlia Çelebi (1611-1685), i cili udhëtoi nëpër Shqipërinë e veriut, më 1662, në disa raste, e përmendi fisin e pa fe Klemente ose Kelmendi (Robert Elsie “Fiset shqiptare”, fq.).

Fisi i Kastratit

Rajoni i fisit të Kastratit ndodhet në qarkun e Malsisë së Madhe të Shqipërisë së Veriut, në veri dhe në verilindje të qytetit të Bajzës, deri në luginën lindore të liqenit të Shkodrës. Shtrihet nga Bajza dhe arrin deri në malin Veleçik (1725 m) në lindje. Në veriterritori i Kastratit kufizohet me luginën e Hotit, kurse në jug kufizohet me Pronin e thatë në luginën e territorit të Shkrelit. Kështu, në veri ai kufizohet me rajonet tradicionale të fisit të Hotit, të Kelmendit në verilindje dhe të Shkrelit e rajonit të Koplikut në jug. Kastrati tradicionalisht ka dalje në liqenin e Shkodrës, ku e ka edhe kufirin perëndimor.

Ngulimet kryesore të Kastratit janë: Aliaj, Ivanaj,Vukpalaj-Bajza, Jarani dhe Gradeci. Qendra administrative e rajonit është Bajza (Robert Elsie “Fiset shqiptare”, fq. 113-115).  

Fisi i Shkrelit

Rajoni i fisit Shkrel ndodhet në luginën e epërme të Pronit të Thatë, në qarkun e Malsisë së Madhe në Shqipërinë e veriut. Lugina e Pronit të Thatë zbret nga malet në verilindje dhe jugperëndim dhe zgjerohet në rrafshin në veri të Shkodrës, afër Koplikut. Shkreli kufizohet me rajonin tradicional të fisit të Kastratit në veriperëndim, me Bogën dhe Planin në lindje. Në jug kufizohet me luginën e Lohjes. Ngulimet kryesore të Shkrelit janë: Bërzheta, Dedaj, Vrithi dhe Zagora. Verthi merrej si qendra tradicionale e fisit (Robert Elsie “Fiset shqiptare”, fq. 133).

Fisi i Shalës

Rajoni i fisit të Shalës ndodhet në trevën e Dukagjinit, në veri të lumit Drin, në qarkun e tanishëm të Shkodrës, në Shqipërinë e veriut. Shala jeton në pjesën më të epëme të luginës së lumit Shalë, afër fshatit Theth, ku përfundon lugina, që rrethohet me malet e larta nga të gjitha anët. Shala kufizohet, sipas rajonit tradicional të fisit, në perëndim me Bogën, Shkrelin dhe Planin përtej maleve, në veri me Kelmendin matanë maleve, në lindje me Krasniqen dhe Nikajn përtej maleve dhe në jug me Shoshin. Ngulimet kryesore të Shalës janë: Abati, Bregluma, Gimaj, Lekaj, Lotaj, Ndërlysa, Nënmavriqi, Pecaj, Thethi dhe Vuksanaj (Robert Elsie “Fiset shqiptare”,fq.).

Fisi i Krasniqes

Rajoni i fisit të Krasniqes ndodhet në qarkun e Tropojës, në verilindje të Shqipërisë, në veri të lumit Drin. Rajoni iKrasniqes shtrihet prej Fierzës në lindje deri te qarku iHasit, si dhe në skajet veriore të Shqipërisë, në kufirin me Malin e Zi, duke përfshirë edhe pjesën më të madhe të luginës së Valbonës së Epërme. Kufizohet me rajonet tradicionale të fiseve Nikajt dhe Mërturi në perëndim, Thaçi dhe Bugjoni në jug, Bytyçi në lindje dhe Gashi në verilindje. Vendbanimet dhe ngulimet kryesore të Krasniqes janë: Bajram Curri (Kolgecaj), që është qendër administrative, Selimaj (Gegëhyseni), Bujani, Llugaj, Margegaj dhe Dragobia. (Robert Elsie “Fiset shqiptare”, fq. 241-242).

Fisi i Gashit

Rajoni i fisit të Gashit ndodhet në qarkun e Tropojës në Shqipërinë verilindore, që nga lindja e qytetit të Bajram Currit deri te komuna e Gjakovës në Kosovë. Një pjesë e madhe e Gashit banon në luginën e Llugajt dhe në atë të lumit Bushtrica. Gashi kufizohet me rajonet tradicionale të fisit të Krasniqes në perëndim, me Bytyçin dhe me Qafën e Luzhës (815 metra lartësi mbi nivelin e detit) në jug. Fisi i Gashit, po ashtu kishte kullosa verore në veri të malit që gjendet në lindje të Vuthajt (tani në Mal të Zi). Ngulimet dhe vendbanimet kryesore të Gashit janë: Tropoja, Ahmataj (Shushicë-Ahmataj), Mejdani dhe Luzha (Robert Elsie “Fiset shqiptare”, fq. 251).

Fisi i Bytyçit

Rajoni tradicional i fisit të Bytyçit, i shqiptuar edhe si Bityçi, Bitiçi dhe Bytyqi, ndodhet në pjesën juglindore të qarkut të Tropojës në Shqipërinë verilindore, në veri të lumit Drin. Kufizohet me rajonet tradicionale të fisit të Gashit në veriperëndim (815 metra lartësi mbi nivelin e detit), me Qafën e Luzhës dhe Krasniqen në veri dhe me Hasin në jug. Në lindje të Bytyçit, mbi 651 metra mbi nivelin e detit, është Qafa e Prushit dhe Gjakova në Kosovë. Ngulimet kryesore të Bytyçit, që shtrihen në një rrafsh të rrethuar me kodra të ulëta, janë: Kami, që është qendra administrative, Çorraj, Viliqi (Çorr-Velaj), Kepeneku, Leniqi, Mashi, Paci, Prushi, Visoçaj, Vladi, Zogaj dhe Zherka. Territori tradicional i Bytyçit përfshin edhe kullotat në majat e larta të Sylbicës (Robert Elsie “Fiset shqiptare”, fq. 255-256).

Fisi i Berishës

Rajoni i fisit të Berishës ndodhet në jug të lumit Drin, në qarkun e sotshëm të Pukës në Shqipërinë e veriut dhe në perëndim të vendbanimit të Fierzës. Berisha i cili konsiderohet një ndër shtatë bajraqet e Pukës, kufizohet me rajonet tradicionale të fiseve të Dushmanit dhe të Toplanës në perëndim, të Buxhonit në veri, të Iballës në lindje dhe të Kabashit në jug. Territori i tij qendërzohet mbi pellgun e ujit të lumit të Spaçit që derdhet në lumin Drin. Sipas Baron Nopçës, kufijtë e hershëm, tradicional të Berishës ishin Maja e Kunorës dhe Balçi, Qafa e Balçit dhe prej aty deri në Korab dhe në kullën nga guri afër Papit. Ngulimet e Berishës janë të gjithë fshatra të vegjël: Berisha e Vogël, Shopëli, dhe Berisha e Epërme (Robert Elsie “Fiset shqiptare”, fq. 273).

Fisi i Thaçit

Rajoni i fisit të Thaçit ndodhet në qarkun e Pukës, në anën e majtë (jugore) të lumit Drin në Shqipërinë e veriut. Në të vërtetë, është rajoni i lindjes dhe i juglindjes së Fierzës. Kufizohet me rajonet tradicionale të fisit të Krasniqes në veri matanë lumit Drin, me Mërturin dhe Berishën në perëndim. Thaçi përbën një pjesë të shtatë bajraqeve të Pukës dhe kohë pas kohe, përfshin edhe rajonet e Bugjonit dhe të Iballës, që janë dy bajraqe të tij. Ngulimet dhe vendbanimet kryesore të Thaçit janë: Bugjoni, Poravi, Apripa e keqe, Miliska, Arsti, Mëzi dhe Iballa, që tani është qendër administrative (Robert Elsie “Fiset shqiptare”, fq. 277).

Fisi i Kryezinjve

Rajoni i fisit të Kryezinjve ndodhet në qarkun e Mirdites, në veri të Shqipërisë. Gjendet në anën e djathtë, veriore të lumit Fan, nga pika afër Rubikut, ku Fani i Madh dhe Fani iVogël bashkohen. Kjo familje kufizohet me rajonin tradicional të fiseve të Velës në veri, me Manatian në perëndim, me Bulgërin në jug dhe me Dibrin e Mirditën në lindje. Vendbanimet kryesore të Kryezinjve, janë: Rubiku, Munazi, Vau i Shkjezës dhe tani Kryezeza e braktisur(Robert Elsie “Fiset shqiptare”, fq. 296).

Fisi i Morinës

Morina ishte një fis i vogël, i vendosur në Malësinë e Gjakovës përgjatë kufirit të tanishëm Shqipëri-Kosovë. Morina kufizohet me trojet tradicionale të fisit të Gashit në perëndim, të Bytyçit në jugperëndim dhe të Hasit në jug. Vendkalimi kufitar i tanishëm midis Shqipërisë dhe Kosovës, i njohur si Qafa e Morinës, gjendet në territorin e Morinës, por pjesëtarët e fisit Morina janë shpërndarë në pjesë të ndryshme të Kosovës, veçanërisht në Gjakovë, në Kamenicë dhe në Gjilan. Si duket, morinasit besojnë se zanafillën e kanë nga Mirdita. Morina ishte një fis ose një bashkësi që kishte lidhje të përbashkët gjaku, histori të përbashkët dhe stërgjyshi të përbashkët (Robert Elsie “Fiset shqiptare”, fq. 463).

/epoka e re/

     Si e shihte Bedri Pejani në vitin 1941 çështjen e Kollashinit dhe mbrojtjen e Pazarit të Ri ?

Bedri-Pejani

 

 

Bedri Pejani: Vetëm nji Serbi deri te kufijt e saj të para luftrave ballkanike, e çarmatueme mirë mund të konsiderohet si nji “Serbi me mend në krye”.

Shkruan: Ismet Azizi

 

Qëndrimi serbo-malazez ndaj shqiptarëve në Kosovë 1914-1918

koprt 2

 

Pjesë nga libbri i autorit Fitim Rifati: Kosova gjat Luftës së Parë Botërore 1914-1918

Monarkitë sebo-malazeze, ndonëse  kishin proklamuar se myslimanëve ( pra shqiptarëve, boshnjakëvee turqëve)  do t’u garantonte të drejtat dhe pronat e tyre, nuk zbatuan sa deklaratën e Konferencës së Ambasadorëve për të respektuar të drejtat e minoriteteve.

Sipas qëndrimit të qeverive serbo-malazeze, shqiptarët nuk përbënin kurfarë elementi me rëndëei kulturore, historike e kombëtare. Ata konsideroheshin të egër, gkapirës, mashtrues, dinakë, të pa besë, konservator, regressive, kusarë etj.

Bilall ( Bikë) Dreshaj nga Peshteri pjesmarrës në Kuvendin e Dobërdolit

Bilall (Biko)Dreshaj

 

Kuvendi i  Dobërdolit, u mbajt më  4 gusht 1945, ne vendin “LLUGA E DAN PJETRIT” ne Dobërdol te Llapushës.

 

TREGOVISHTA E DIKURSHME SHQIPTARE – ROZHAJA ( IV )

Ali Daci

 

KOMANDANTI I FORCAVE I VULLNETARE SHQIPTARE MULLA JAKUP KOMBI

MULLA JAKUP KOMBI-të shpallët dëshmor i kombit

Shkruan : Ali Daci

I pavdekshmi, Jakup Ahmet Kombi ( Kardoviq ), komandanti i Forcave Vullnetare Shqiptare në Tregovishtë ka mbet nën mëshirën e harresës historike. Mulla Jakup Kombi në historinë shqiptare do të rradhitet përkrah Aqif Blytës, Ahmet Dacit, Sak Fazlis, Mulla Zekë Bërdynës, Shaban Polluzhës, Adem Najë Kurtagiqit, Mehmet Gradicës, Bajram Gashit, Mustafa Krujës, Kurt Abazit, e shumë bashkëkombasve të tij të cilët Shqipërisë Etnike, atdheut ia falën gjë më të shtrenjët ,jetën. Pazari i Ri, Peja,Tutina, Sjenica,Tregovishta ( Rozhaja),Tirana e Prishtina këtij burri i kanë shumë borxh. Institucionet shqiptare duhet që Jakup Kombin ta shpallin dëshmor të kombit. Këtë veper humane e njerzore duhet zyrtarisht ta dekretoj presidenti i Shqiperisë SHMT Zoti Ilir Meta. Vetem kështu këtij burri dhe bashkëluftetarëve të Tij u dilit hakut.

 

Lidhja e Prizrenit më 1880

daut

 

Më poshtë keni një pjesë të shkurtë që spjegon aktivitetin e Lidhjes së Prizrenit gjatë këtij viti. Kjo është një pjesë e shkoqitur nga kapitulli II i librit  (Britania, çështja shqiptare dhe rënia e Perandorisë Otomane 1876-1914) që gjendet në proces të botimit:

Dr. Daut Dauti

TREGOVISHTA E DIKURSHME SHQIPTARE – ROZHAJA ( III)

rozhaja

 

SHPERNGULJET NGA KELMENDI
( Kur t’banat verore kthehen në vendbanime të përhershme )

Shkruan: Ali Daci

Osman Pasha, në vitin 1764 dhe në vitin 1770 sjellë forca të mëdha ushtarake dhe pushton qytezën heroike duke i shkaktuar dëme të mëdha në njerëz dhe në bagëti e katandi. Nga kjo kohë nis shpërngulja e malësoreve nga këto treva,e shkak i shpërnguljeve ishte frika se mos ushtria armike do të hakmerrej për ushtarët dhe zaptit e vrarë. Shumë nga historianët theksojnë së në vitin 1700 në Tregovishtë vendosen edhe familjet katolike të Kuçit, e të vëllazërive tjera të cilët për t’i shpëtuar masakrës turke,pranuan fenë ortodokse dhe se në shtëpitë e tyre filloj të flitej serbishtja, pasi që kjo në krahasim më gjuhën shqipe ishte e lejuar. Fisi i Kuçit u vendos në krahun e djathtë të lumit të Bardhë.(Ibrit). Edhe sulltan Mahmuti i II-të ,në defterin e tij përmend Tregovishten ku mblidhen detyrimet fiskale për Patrikanën së Pejës nga Perandoria Osmane.

Fotografia e Ali Daci

Në vitin 1802,me ndihmën e Mahmut Begut nga Peja, më të cilin kishte lidhje familjare familja e Ganiqve nga Tregovishte, ndërtohet Kulla e cila më vonë merr emrin Kulla e Ganiqëve, e cila edhe sot i ka themelet në krahun e majtë të lumit Ibër.. Sa u përket shqiptarëve në komunën e Rozhajës, mund te themi se ata para viteve 1878 ishin këtu shumicë dhe si të tillë dominonin më 80% të popullatës dhe se vetëm ngjarjet e Kongresit famëkeq të Berlinit, dhe vendimit e tij tragjike për shqiptarët, për copëtimin e tokave të tyre, më shkatërrimin e identitetit kombëtar shqiptar e që u manifestuar me shpërngulje, masakra dhe asimilim nga robëruesit dhe grabitqaret sllav. Dihen mirë pasojat dhe shkatërrimet e fqinjëve grabitqar mbi tokat shqiptare. Andaj edhe Tregovishta ,si të gjitha qytetet shqiptare të asaj kohe, pësoi një pushtim çnjerëzorë dhe përjetojë një shkombëtarizim misterioz. Duke qenë digë e tregtisë së asaj kohe, për gjen e gjallë (baletin e trashë dhe të imt, mish e bylmet), Tregovishta që shndërruar në një vend kyç tregtar, po edhe vend trazirash. Kur në shumë dokumente historike flitet se pas Kongresit të Berlinit dhunshëm Malit të Zi ju bashkëngjiten Ana e Malit, Kraja, Hoti,Gruda, Plava e Gucia e assesi nga historianet shqiptar nuk përmendet (Rozhaja) Tregovishta si një nga këto treva shqiptare, kjo e metë e historianeve, është për çdo kritik dhe se çështjet e kësaj dore duan trajtim të mirëfilltë historik dhe shkencor pa manipulime e falsifikime historike. Mundësit e tilla damkosin dhe çorodisin historinë e popullit shqiptar. Fisi i Kelmendit dhe ai i Kuçit, që kur kanë ekzistuar këtu, janë përpjekur për mbisundim ndaj njëri tjetrit. Ata këtë politikë udhëheqëse të mbisundimit edhe këtu e kanë zhvilluar. Kështu ka ndodh që pjesëtari i njërit fis të plaket e të mos guxoi të shkel oborrin e fisit tjetër. Thuhet se çdo frëngji e Kullës se Ganiqëve ka pas në shënjestër shtëpitë Kelmendase në anën e kundërt. Kështu Ganiqet që janë fis i Kuçit u treguan më lojal ndaj turkut dhe ndaj çdo sundimtari dhe me forcën e dorës së hekurt arritën që kelmendasit t’i mundin duke iu dhënë administratës turke zyrtar besnik. Në dokumentet arkivore përmenden Avdi Aga, Tahir Aga, Muart aga, kajmekami i Beranes Ahemet efendija, dhe deputeti në parlamentit turk Shemsi Pasha që ishte nga i fisit të Kuçit,me banim nga Bishevë. Se sa kishin armiqësi këto dy fise që po jetonin në një qytet e që kishin dy xhami, ata as për se vdekuri nuk doni të ishin pran njëri tjetrit, për këtë fletë fakti se ata edhe varrezat i kishin të ndara. Nga gjysma e shekullit XIX, Kuçet e gjeten mbështetjen e vet në pashën e që mbështetej edhe Peja, ndërsa Kelmendasit u drejtuan kah pasha i Shkaodres pikërisht për inat të kuçjanëve. Zonjat Irbi dhe Makenzijeva, angleze, të cilat kanë vizituar këto anë, në analet e veta kanë shkruar se në qytezën e Tregovishtës vështirë mund të kaloj kush pa shoqërim nga vendasit, sepse pasonte rreziku nga hajdutet dhe kryengritësit e kësaj ane .Ruga e Karvanit e cila ishte arteria kryesore e qarkullimit të njerëzve dhe mallrave, kalon nëpërmes të Malësisë së Tregovishtes. Nga Prizreni-Gjakova -Peja -Tregovishta – Pazari i Ri-Sjenica e deri në Tasligje. Këtë trevë e bënte të gjallë besa, mikpritja dhe bujaria. Se sa ishte bujare kjo anë flet vepra e familjes së Haxhi Sejd Dacit, i cili për kalorësit e rastit, në Dacaj, në rrugë shtrohej sofra me bukë e krip e zemër. Pasi që toka këtu ishte jopjellore dhe buka nuk mjaftonte, kjo trevë historikisht është ushqyer nga hambarët e Kosovës ,dhe se malet e Kullës dhe Gryka e Zhlebit shumë herë kanë qenë pritë e pakalueshme për karvanët e shumtë. Çetat hajdute këtu bënin kërdinë, merrnin të hollat dhe plaçkitnin karvanin. Këto pakënaqësi shumë herë i ka përjetuar edhe ushtria turke por edhe ajo sllave në këtë “Via Egnatia” shqiptare.Për ndodhitë historike të Rozhajës ka shumë informacione serbe pasi që ata ishin shumë të interesuar për Sanxhakun ku nga aty shihnin shtegun e kalimit për në fushat pjellore të Kosovës. Kështu përiudhat kohore në mes te viteve 1819-1836 i kemi mirë të sqaruara nga Knjazi i Pozhegës Vasa Popoviq, i cili i kishte dërguar Millosh Obrenoviqit informacione rreth ngjarjeve dhe zhvillimeve në Tregovishtë dhe Sanxhak. Nga këto dokumente kuptojmë se në vitin 1827 Ganiqet e Rozhajës nën krahun e Rrezak Pshës nga Peja dhe në mbështetje të kelmendasve nga Tregovishta dhe Peshteri e Bihori do t’ i mbeteshin besnik sulltanit në rast të një kryengritje të mundshme nga pala Bosane apo ajo Shqipatre.

Dredhitë turke kanë hasmuar gjithnjë vëllezërin Kuç dhe Kelmend dhe kështu kanë arritur që t’i përçajnë dhe t’i sundojnë. Kryengritja e Kelmendasve dhe e Kuçve në Peshter që mirë e organizuar sa që e detyruan Osman Pashën të ikte e të strehohej në Kullëne Ganiqeve, ku ne besë u mbajt armiku derisa i erdhën përforcimet. Në vitin 1864 në garnizonin turk në Pazar të Ri rebelohen ushtarët shqiptarë ku në mesin e tyre ishin edhe 24 ushtar nga Tregovishta, shkak i kësaj kryengritje ishte sjellja armiqësore dhe katile e oficerëve turq ndaj shqiptarëve. Po këtë vit, shpërthen edhe një kryengritje tjetër në Tregovishtë më rastin e bastisjes se ushtrisë turke në kërkim të armëve me ç’rast disa fshatra falë qëndresës së armatosur nuk u bastisen. Një nga të dëgjueshmit e Abdyl Hamidit ishte edhe Shemsi Pasha nga Bisheva, deri në çastin kur serbet e kuptuan forcën e tij. Ata bënë çmos që Shemsi Pasha ta kthej pushkën nga turqit dhe ja arritën. Edhe Shemsi Pashën e pat njohur Isa Boletini i cili e kishte komshi në Mitrovicë. Ky i kuças nga një bari u bë pashë çka më se miri flet për jetën e tij vet titulli i dhuruar nga turqit. Në vitin 1903 shqiptaret e Bishevës kanë refuzuar rekrutimin e ushtarëve në ushtrinë turke, po ashtu ndaj çipçinjve nuk kanë paguar haraçin dhe se një pjesë e tyre kanë dalë komit pa dashur t’i përgjigjen kërkesës turke. Nga ky zullum 60 shqiptar të Bishevës janë arratisu nga shtëpitë e tyre ku tre prej tyre kanë vdek për shkak të reprezaljeve nga torturat e sunduesit otoman. Kajmekamët turk ishin të pafuqishëm në krahasim më krerët e fisit dhe kështu ata përdornin dredhitë dhe metodat më perfide për sundim .Dihet dhe është folur nga pleq tanë se djemtë e Kelmendit kishin lidhë te gjallë një kajmekam turk dhe e kishin dërguar në Pejë tek qeveritaret turq duke ju thenë :”Se ky është tepër i mençëm për vendin ton aq të vogël.” Vitet e Indipedencës, Tregovishtën do ta gjejnë të shpërndarë dhe pa opsione të organizimit. Shpallja e pavarësisë së Shqipërisë, me 28 nëntor 1912 i gëzon shqiptaret e kësaj ane dhe së nga gëzimi theren desh e hidhet valle. Agallarët dhe bejlerët e Tregovishtës kanë tregtuar edhe me viset tjera shqiptare si më Pejën, Gjakovën, Prizerenin, Mitrovicën, Prishtinën, Shkodren, Lezhen, Shiakun, Pazarin e Ri, Tasligjen, Sjenicën ,Istogun por edhe me qytetet tjera si më Selanikun, Stambollën etj. Në vitin 1828 Hasan Hoti kishte mësyrë Tregovishtën me 8000 zaptije e sejmen të turkut, mirëpo në përleshje sipër nga shpella “Saranxha” afër Kullës së Ganiqëve, ka shti me pushkën e vet që peshonte 8 kg,Kadri Kuçi, ky trimi i kësaj kohe, i cili ka vra bajraktarin e kësaj njësie ndëshkuese me ç’ rast ushtria nga paniku u alarmua dhe u shpërnda e llahtarisur. Kuptohet, malësoret kësaj ushtrie iu lëshuan më vrap dhe e ndoqën këmba këmbës deri në Tasligje. Në popull flitet se për të ardhur deri të paça në mes te rozhajasve dhe valiut të Shkodres u arrit një marrëveshje pajtimi ku këta të fundit u detyruan t’i japin dy meshkuj peng, më ç’ rast turqit njërin nga ta e vrasin. Ky far Hasan Hoti, që pa dyshim ishte bashibozukë i sundimtarëve turq në Fushën e Peshterit, më mdihmen e valive turk, ngriti një kullë ku rreth e përqark e stolisi me varëse trekëbëshe ,ku ndëshkonte shqiptaret e kësaj fushe. Ky mysafir i dhunshëm, shqiptaret e Bihorit dhe ata të Peshterit i kishte mbeshtjellur në futen e zezë,ku nga shumë ndëshkimet e Hasan Hotit janë formuar varrezat e martirëve në Suhodol. Ky tiran solli shumë të këqija në këto treva dhe së tirania e tij u këndua nga masa e persekutuar e në kemi arritur t’i dimë vetëm këto vargje që tregojnë mirë se kush ishte Hasan Hoti:”Nuk të vret pushka e zotit, por te vret dora e Hasan Hotit.” Pra ky tradhtarë beri kërdinë mbi popullatën shqiptare, këtu deri në vitin 1836, kur kryengritësit shqiptar ja rrafshojnë kullën për dhe. Pas rënies se mbretërisë turke agallarët dhe bejlerët e kësaj treve filluan të merreshin më të madhe me tregti kështu që bylykët e deleve dhe gjedheve arrinin në qindra e mijëra krerë, ku nga çipçit e tyre ata mblidhnin taksa të majme, kështu që disa prej tyre u pasuruan tej mase sa që bagëtinë e tyre i nxirrnin në shitje edhe në Selanik, Stamboll e Shkodër. Pastaj pasojnë luftërat Ballkanike dhe lufta për mbijetesë. Kështu shqiptaret e kësaj ane si gjithë shqiptaret e tjerë përjetojnë ndëshkimet historike që për ta janë më specifike nga gjithë popujt e Evropës juglindore. Lufta e Parë Botërore këtë popullatë do ta gjejë të përgjysmuar dhe jo etnikisht të pastër. Ndërsa Lufta e Dytë Botërore do ta gjej 60% të asimiluar. Për këtë luftë të cilën e mbajnë mirë mend baballarët tanë mund të flasim në aspektin e qëndresës por edhe në atë të edukimit kombëtar e antikombëtar.
( Vijon )

Fotografia e Ali Daci

1. Shpergulja e shqiptarëve nga Rozhaja për Turqi ( 1956 – 1966)
2. Azem Hak Daci dhe Hadër Shemsi Kallaqi ( nga e majta në të djathtë )
3.Shemsi Pasha nga Bisheva

TRGOVISHTA E DIKURSHME SHQIPTARE – ROZHAJA ( I )

riyhaja

 

BASHKIA E TRGOVISHTËS – TREGOVISHTËS

Pozita gjeografike dhe rrethanat politike në Komunën e Rozhajës më rrethinë gjatë historisë

( një foto sa një mijë fjalë )

Shkruan : Ali Daci

Mbi disa aspekte të librit ”Serbia dhe Shqipëria” të Dimitrije Tucoviq-it.

Serbiadhe shqiperia

Autor : Riad Limani

Historiografia jonë ka vlersuar lartë përfaqsuesit e socialdemokracisë Serbe si Dimitrije Tucoviqin (1881-1914), Kosta Novakoviçin (1886-1939) , për arsyen e vetme, qëndrimin e tyre anti-luftë ndaj popullsise shqiptare gjatë luftrave ballkanike.

 

NËNPREFEKTURA E KOMUNËS SË PEJËS – TUTINI ( IV)

Ali Daci

 

USHTRIA SHQIPTARE NË TUTIN E SANXHAK

Shkruan Ali Daci