Samoopredjeljenje nacija je, nakon Prvog svjetskog rata, ostvareno kao konačno i sveopšte načelo, ali u većoj mjeri za pobjednike nego za gubitnike. Balkan je nakon Prvog svjetskog rata postao prostor nacionalnih država, a Kraljevina SHS prostor nedovršenih nacionalnih revolucija. Brojni narodi, među njima Albanci, Muslimani, Crnogorci, Hrvati, Slovenci, našli su se u «predsoblju pakla stvorenom za one narode koji nisu imali suštinsko predstavljanje na Mirovnoj konferenciji, bez obzira da li pripadaju pobedničkoj ili poraženoj strani». Nastajale su višenacionalne države u kojima su zavladale pojedine etničke zajednice. Na balkanskom prostoru istorija je veća od geografije, a narodi koji tu žive dugo su bili u sjenci paradigme geoistorije i “šoka prošlosti”.Otuda je bilo i presporo otvaranje prema modernizacijskim procesima. Nacionalne države su stvarane od XVIII i tokom XIX stoljeća kao prihvaćeni model političkog razvoja, i kao takve su ugrađene u ideologiju Versajskog pakta i Pakta Lige naroda. Habsburška monarhija, koja je za mnoge istoričare, bila svojevremeno “odbrana Evrope” od Osmanlija, stvorena iz istorijske nužde – “nenamjerno djelo Sulejmana Veličanstvenog” (P. Kouls), nestala je ipak prije kraja Osmanskog carstva.
Osnovni sistem međunarodne zaštite manjina, uspostavljenu pogledu nekih zemalja u XIX stoljeću na osnovama sporazuma za koje su garanti bile velike sile, pružao je prividnu sigurnost manjinama koje su živjele u državama ograničenim obavezama koje su proisticale iz tih sporazuma. Sistem je kritikovan zbog svoje neprikladnosti i nepreciznosti i, iznad svega, nedostatka nadzornog mehanizma koji bi provjeravao da li se odredbe ugovora zaista i primjenjuju. Međunarodna zaštita manjina nije do Prvog svjetskog rata predstavljala opštu ustanovu, već individualne slučajeve proizišle iz nastanka novih država, odnosno teritorijalnog prekomponovanja. Nakon 1918. godine, sa izuzetkom određenih slučajeva, manjine nisu smatrane kolektivnim entitetima. Zaštita je bila upravljena na manjine u smislu pojedinca nasuprot grupi. Na Mirovnoj konferenciji u Parizu, a potom i u Ligi naroda vođene su žustre rasprave o zaštiti nacionalnih manjina u novostvorenim državama u Srednjoj i Istočnoj Evropi, mada taj problem nije bio zadovoljavajuće riješen ni u glavnim savezničkim državama (Francuska, Italija, Japan, SAD i Velika Britanija). Pobjedničkim velikim silama se, u pogledu nacionalnih manjina, činila najprihvatljivijom načelna odredba Mirovne konferencije – da savezničke sile ne namjeravaju dati neke posebne privilegije tim manjinama, nego samo da namjeravaju spriječiti borbu rasa, te dati manjinama samo pravednu zaštitu.
U Evropi je odredbama Versajskog mirovnog ugovora, čiji su autori bili predstavnici pobjedničkih sila Francuske, Italije i Velike Britanije, 28. juna 1919. utvrđen novi poredak. Ovim ugovorom zaštita manjinskih prava prvi put je postavljena na nacionalni princip, pa je
vjerski princip održavan u međunarodnim ugovorima XIX stoljeća, bio potisnut. Ove su odredbe imale tretman obaveza međunarodnog značaja pod garancijom Društva naroda. U tom smislu bila je predviđena i detaljna procedura za njihovu implementaciju. Prilazeći zemljama izraslim na ruševinama Austro-Ugarske i Osmanskog carstva, posebno balkanskim zemljama, kao “nepunoljetnim” ili “neprosvijećenim”, svjetske sile koje su krojile versajsku Evropu, smatrale su za shodno da ih obavežu na poštovanje prava manjina.
Ugovori o zaštiti manjina imali su zadatak da osiguraju manjinama stepen “zaštite i pravde koje će ih postepeno dovesti da se utope u narodnu zajednicu kojoj pripadaju” govorio je Ostin Čembrlen pred savjetom Lige naroda. Francuski ministar Aristid Brijan je na istom mjestu kazao da nije riječ o iščezavanju manjina “nego takvoj vrsti asimilacije koja čini narod većim a ne umanjuje malu porodicu”. Po njima, problem manjina nije bio pravne prirode, već pitanje humanosti i oportuniteta. Veliki svjetski rat ugradio je sebe u buduće sporove oko državnih granica i nacionalnih manjina. Sistem zaštite manjina doživio je neuspjeh jer su vladajući režimi u balkanskim i susjednim zemljama bili odveć zadojeni nacionalizmom da bi poštovali prava nacionalnih manjina, čiji se položaj najčešće dovodio u kontekst stanja opštih državnih odnosa, ukoliko su oni bivali lošiji, utoliko je i položaj pripadnika manjina bivao teži. U nacionalno složenim državama, u odsustvu građanskog i nacionalnog principa, manjinskim narodima nametao se izbor između dva zla: integracije u većinsku naciju ili svođenje na građane drugog reda. Muslimanske zajednice u postosmanskom periodu bile su lojalne balkanskim nacionalnim državama u okviru kojih su se našle i egzistirale. Međutim, unutar njih su tretirani na isti način kao i njihovi preci stotinama godina ranije.
Nastajanje država na tlu nekadašnje Habsburške monarhije i Osmanskog carstva pokazalo je da raspad ovih višenacionalnih imperija i prihvatanje demokratije do njenih krajnjih konsekvenci izlaže nacionalnu zajednicu teškim rizicima. Iz ovog potresa rađao se najstrašniji monstrum modernog evropskog razvoja: antidemokratski nacionalizam: “zemlje srednje i istočne Evrope strahovale su zato što nisu postojale gotove, zrele demokratije, a pošto su se bojale, nisu ni mogle to da postanu”. Nejake balkanske demokratije su se zato gasile jedna za drugom nakon kratkotrajnog života provedenog u bolesti i bivale zamijenjene monarhističkim diktaturama. Najo zbiljniji sukobi na Balkanu poticali su od tenzija između gradskih i seoskih zajednica. Nedostatak diversifikacije u privredi i konstantan problem nezaposlenosti na selu, stvarali su od Balkana trusni prostor podložan negativnim posljedicama smanjivanja proizvodnje u svjetskoj ekonomiji. Nakon Prvog svjetskog rata nastala su veća kretanja na cijelom Balkanu. Iz Kraljevine SHS/Jugoslavije (iz Makedonije, Kosova, Sandžaka i djelimično iz Bosne i Hercegovine), Grčke i Bugarske nastavljen je proces iseljavanja muslimanskog stanovništva u Tursku, koja se uzdizala na razvalinama Osmanskog carstva, započet tokom balkanskih ratova 1912-1913. godine. Umjesto iseljenog raznorodnog muslimanskog stanovništva u grčkom dijelu Makedonije i Trakiji naseljavaju se maloazijski Grci, u Dobrudži Bugari, a u dijelu Makedonije unutar Kraljevine SHS, kao i na Kosovu, doseljenici iz raznih krajeva države. Odvajanjem vardarskog i pirinskog dijela Makedonije od Soluna, zamrlo je više gradova, a posebno Bitolj i Štip. Na Kosovo dolaze Crnogorci, Hercegovci, bezemljaši iz Jablanice i južnog Pomoravlja, naseljavajući se na napuštenim imanjima, jutrinama i šumama. U dijelovima Makedonije (Ovčem polju, dolini Bregalnice i Skopskoj kotlini) umjesto iseljenog turskog stanovništva naseljavaju se, na osnovu Zakona o agrarnoj reformi i kolonizaciji, bezemljaši iz Like, sjeverne Dalmacije i južnog Pomoravlja.
Balkanske vlade su težile kreirati monolitne nacije što je ostavilo malo prostora za postojanje etničkih, jezičkih i vjerskih manjina. Na Balkanu je došla do punog izražaja doktrina krvi i tla, zajedno sa svim pratećim segmentima.Vrhunac emigracije bila je serija velikih pomjeranja stanovništva između dva svjetska rata, kao i nakon Drugog svjetskog rata. Oko dva i po miliona ljudi bilo je pogođeno ovim seobama. Uprkos ovakvim demografskim promjenama, nijedna balkanska zemlja nije dostigla model evropskih nacionalnih država: etničku i vjersku homogenizaciju. Iseljavanje muslimanskog stanovništva sa prostora Crne Gore u Tursku, uslovljeno djelovanjem niza različitih faktora (politički, ekonomski, psihološki i dr.), treba posmatrati u kontekstu opštih migracionih kretanja ovog stanovništva ne samo unutar Kraljevine SHS/Jugoslavije, već i drugih balkanskih zemalja.