Rigels Halili, antropolog, istoričar, filolog govori o srpsko-albanskim odnosima kroz istoriju. Njegova knjiga “Narod i njegove pesme” upravo je izašla u ediciji XX vek. To je prvo komparativno istraživanje albanske i srpske epike, u istorijskom, političkom i književnom kontekstu.
Halili je rođen u Albaniji, doktorirao je i radi na Univerzitetu u Varšavi. Srpski jezik je naučio u Beogradu gde je pripremao doktorsku disertaciju.
RSE: Da li u epskoj srpskoj i albanskoj poeziji ima više razlika ili više bliskosti? Znam jedino da gusle imaju i albanski narodni pevači i srpski.
Halili: Ja bih rekao da ima bliskosti, ne samo zbog gusala. Isti način pevanja, ista atmosfera, ista poruka pevanja – društvena funkcija – to je najveća bliskost između srpske i albanske tradicije. Društvena funkcija, to je najveća bliskost.
RSE: Zašto je kulturna bliskost osnova za sukobe a ne za saradnju i bolje razumevanje tih nacija?
Halili: Prvo, nisu se poznavali dobro, nisu znali o čemu peva druga strana i drugi pesnici, zbog različitih jezika. Druga stvar – to je instrumentalizacija epske pesme i epske tradicije zbog nacionalizma, u okviru nacionalne kulture. Definicija nacionalne kulture je: ono što je naše, to je najstarije, najbolje, naj, naj… A onda ne možemo ono što je najstarije i najbolje da delimo sa drugima.
RSE: Poznaju li Srbi i Albanci istoriju međusobnih odnosa?
Halili: Ja bih rekao da ne poznaju, ili bolje – misle da znaju, ali ne znaju. To je to.
RSE: Šta su najveće zablude?
Halili: Naravno – Kosovo. To je jedna od najvećih, ali ne samo to. Na primer, jedan od najvećih hrvatskih istoričara, Milan Šuflaj, napisao je knjigu o srpsko-albanskoj simbiozi do 17. veka, a to je pravi naučni rad, gdje je rekao da su Albanci i Srbi živeli u simbiozi, zbog religije, zbog vere, zbog jezika, sve do dolaska Osmanlija na Balkan. Mi to ne znamo, a ne vidim da ni Albanci ni srpski istoričari citiraju tu knjigu, a to je možda jedan od mogućih načina interpretacije naše zajedničke istorije.