Inçizimi pamor nga viti 1904, i cili paraqitet këtu është ndoshta filmi i parë me shqiptarë.
Ky inçizim është pjesë e një filmi dokumentar më të gjatë të xhiruar nga politikani britanik Arnold Muir Wilson (1857-1909) nga Shefild [Sheffield] në Jorkshër [Yorkshire] dhe nga regjisori i kinematografisë së hershme britanike, Frank Mottershaw (1850-1932), gjithashtu nga Shefild. Wilson, anëtar i bashkisë së Shefildit dhe i Partisë Konservatore, ishte gjithashtu konsull nderi i Serbisë në Shefild dhe merrej me marrëdhëniet tregtare midis të dy vendeve. Në vitin 1904 udhëtoi për në Beograd dhe, në bashkëpunim me Mottershaw, xhiroi një film dokumentar për kurorëzimin e mbretit serb Pjetër I Karagjorgjeviq, më 21 shtator të atij viti. Filmi i tyre pa zë, në 35 mm dhe 54:19 minuta ose 1,480 metrash i gjatë, u shfaq për herë të parë në Londër në dhjetor 1904 dhe në Serbi në prill 1905, me titra në anglishte dhe serbishte. U restaurua ne Bolonjë gjatë viteve 1999-2004 dhe ruhet tani në Arkivin e Filmit Jugosllav (Kinoteka) në Beograd. Thuhet se është filmi më i vjetër i xhiruar në Serbi dhe në rajonet fqinje. Pjesa “shqiptare” e filmit, e cila fillon në minutën 42:10 dhe zgjat jo më shumë se 1:16 minuta, tregon shqiptarë dhe njerëz të tjerë në oborrin e një hani dhe në një rrugë tregu aty afër në qytetin mysliman të Novi Pazarit, tani në jugun e Serbisë. Në vitin 1904, Novi Pazar (shqip edhe Pazari i ri apo Tregu i ri, turqisht Yeni Pazar) ishte kryeqyteti i Sanxhakut të Novi Pazarit, madje nga viti 1881 deri 1912 rajoni ishte pjesë e Vilajetit të Kosovës, pra e bashkuar me Kosovën. Mbase kështu shpjegohet prania e kaq shumë shqiptarëve – të cilët dallohen nga plisi i bardhë dhe veshjet karakteristike – në një rajon të banuar sot nga një shumicë dërrmuese sllavësh myslimanë (boshnjakë), dhe shumë pak shqiptarë. Lidhur me këtë prezantim, desha të falënderoja Bardh Rugovën, profesor i shqipes në Universitetin e Prishtinës, për hulumtimet e paraqitura në artikullin e tij: Shqiptarët e fotografive lëvizëse të vitit 1904, botuar në librin Studime për nder të Rexhep Ismajlit me rastin e 65-vjeorit të lindjes (Prishtinë 2011), ff. 631 633
The First Film Footage of Albanians, Albanians in Novi Pazar | 1904
The following film footage, dating from 1904, is probably the first ever to show Albanians. It is part of a longer documentary film made by the British political figure Arnold Muir Wilson (1857-1909) from Sheffield in Yorkshire, and the early British cinema director Frank Mottershaw (1850-1932), also from Sheffield. Wilson, a member of the Sheffield City Council and of the Conservative Party, also served as honorary consul for Serbia in Sheffield and promoted trade ties between the two countries. In 1904 he travelled to Belgrade and worked with Mottershaw to film the coronation of King Peter I Karadjordjević of Serbia on 21 September of that year. The resulting 35 mm silent film – 54:19 minutes and 1,480 metres in length – was first shown in London in December 1904 and in Serbia in April 1905, with English and Serbian subtitles. It was restored in Bologna in 1999-2004 and is presently preserved in the Yugoslav Film Archives (Kinoteka) in Belgrade. It is said to be the oldest film shot in Serbia and contingent territories. The “Albanian” portion of the film, beginning at 42:10 and being no more than 1:16 minutes in length, shows Albanians and other people standing about and walking through the courtyard of an inn and in an adjacent market street in the Muslim town of Novi Pazar, now in southern Serbia. In 1904 Novi Pazar (Alb. Pazari i ri or Tregu i ri; Turkish Yeni Pazar) was the capital of the Ottoman Sanjak of Novi Pazar and indeed, from 1881 to 1912, the region was part of the Vilayet of Kosovo. This may explain the presence in the film of so many Albanian figures, recognisable by their white felt caps and distinctive clothing, in a region which today is inhabited by a large majority of Muslim Slavs (Bosniaks), with only a very few Albanians. Thanks go, in connection with this presentation, to Bardh Rugova, Associate Professor of Albanian at the University of Prishtina, for his research on the background to the film.
Die erste Filmaufnahme von Albanern,Albaner in Novi Pazar | 1904
Bei dem hier vorgestellten Filmausschnitt aus dem Jahr 1904 handelt es sich wahrscheinlich um die erste Filmaufnahme, die eine albanische Bevölkerung zeigt. Der Ausschnitt ist Teil eines längeren Dokumentarfilms des britischen Politikers Arnold Muir Wilson (1857-1909) aus Sheffield in Yorkshire in Zusammenarbeit mit dem britischen Cineasten Frank Mottershaw (1850-1932), ebenfalls aus Sheffield. Wilson, Mitglied des Stadtrates von Sheffield und der Konservativen Partei, förderte in seiner Eigenschaft als serbischer Honorarkonsul in Sheffield die Handelsbeziehungen zwischen den Großbritannien und Serbien. Im Jahre 1904 reiste er nach Belgrad und drehte am21. September jenes Jahres mit der tatkräftigen Unterstützung Mottershaws einen Film über die Krönung des serbischen Königs Peter I Karadjordjević. Ihr 35 mm Stummfilm mit englischen und serbischen Untertiteln – in einer Gesamtlänge von 54:19 Minuten bzw. 1.480 Metern – wurde im Dezember 1904 in London und im April 1905 in Serbien uraufgeführt. Der Film wurde in den Jahren 1999-2004 in Bologna restauriert und wird derzeit im Jugoslawischen Filmarchiv (Kinoteka) in Belgrad aufbewahrt. Es soll der älteste Film sein, der je in Serbien und in den anschließenden Gebieten gedreht wurde. Der „albanische“ Teil des Filmes, der bei 42:10 anfängt und lediglich 1:16 Minuten dauert, zeigt Albaner und andere Personen, die im Hof einer Herberge und in einer nahliegenden Marktstraße herumstehen und ihren Tätigkeiten nachgehen. Der Ort des Geschehens ist die muslimische Kleinstadt Novi Pazar, jetzt in Südserbien. Novi Pazar (albanisch Pazari i ri oder Tregu i ri, türkisch Yeni Pazar) war die Hauptstadt des osmanischen Sandschak von Novi Pazar, welcher in den Jahren 1881-1912 Teil des Wilajets von Kosovo war. Vielleicht erklärt sich dadurch die Präsens von so vielen Albanern, die hier durch ihre weißen Filzmützen und Kleidung deutlich zu erkennen sind, in einem Gebiet, das heute in großer Mehrheit von slawischen Muslimen (Bosniaken) bewohnt wird. In Zusammenhang mit dieser Präsentation möchte ich Dr. Bardh Rugova, Professor für Albanisch an der Universität von Prishtina, für seine Forschungstätigkeit zum Hintergrund dieses Films bedanken