O biogenezi određenih naroda i zajednica ,možemo razmatrati kroz to sto su neki narodi jednim svojim dijelom ostali u onakvom izvornom etnosu kakvim su se nalazila u daljoj istoriji,a drugi nastali miješanjem pridošlog stanovništva. I danas postoje mnoge dileme o prirodi porijekla mnogih zajednica, skupina povlačeći za sobom određene nejasnoće, nepoznavanjem istorije. Posmatrajući ovaj kontinuiteit događaja povratit ćemo se djelomično u povijest balkana da bi objasnili i biogenezu ovih prostora
Na čitavom Balkanskom prostoru najprije su živjeli Iliri, zatim Rimljani ili Romani,( Dačani Vlasi, današnji Rumuni), Kelti, Tračani, Grci, Sloveni, kao i Turci osmanlije koji su ostali na vlasti sve do početka XX stoljeća. proces njihovo zajedničkog življenja ostvario je zajedničku simbiozu, ilirsko-romansku, ilirsko-vlašku, vlaško- slovensku, ilirsko-slovensku prvobitni stanovnici u prvom redu Romani i Iliri kao i Tračani, isčezli su kao pojam naroda, u svom čistom obliku, sem dijela starih plemena koji su odbjegli u brda i kasnije se formirali kao danasnji; Arbreši, Arbanas Arnauti, Sćiptari ili sada kao Albanci. Oni su najprije zivjeli kao pagani, zatim hrišćani, i koji su se na kraju izdvojili kao katolici, pravoslavni i muslimani, na jednom prostoru. Među stare narode prije dolaska slovena spominju se, Španji Macure, Mataruge, Mataguze, Kriči Bukumiri, Malonsici,[1] sva ova bratstva su se održavala na teritorije Crne Gore i sjeverne Albanije i nakon dolaska slavena imala su uticaj na formiranja današnjeg stanovnistva Crne Gore,i sire.
Miješanje balkanskih naroda, počela je miješanjem plemena, počelo je i prije početka srednjeg vijeka ali sigurno u srednjem vijeku. Konstantin porfirogenet[2] je istakao: “Esthlavothi paša i Khora.” Balkansko je poluostrvo kroz vijekove bila raskrsnica naroda i plemena, rasa, i religija
Pored naprijed spomenutih Ilirskih plemena na prostorima središnje Crne Gore I Sjeverne Albanije gde je to stanovništvo živjelo prije 4000 godina, spominju se i neke druge porodice kao što su bili ; Dukađini, Thopije, Arijaniti, Mataguze, Ṧpanji.[3]
Ne bi bilo ispravno govoriti o poerijeklu stanovništva ovih krajeva a ne spomenuti narodna predanja koja su se u sačuvala tradiciju u Crnoj Gori kao i jednim dijelom u Albaniji o kojoj su u svojim radovima pisali više istoričara, etnografa među kojima: dr. Branislav Djurdjev, dr. Milan Šuflaj, Ṧpiro Kulišić, Marko Miljanov, dr.Miomir Dašić dr. Rastislav Petrović I mnogi drugi, svi oni se slažu da ta tradicija govori da su neka, sada crnogorska i albanska plemena, porijeklom od jednog zajednickog pretka
Kao potvrdu ovome su najozbiljnijia mnoga recentntnta genetska istraživanja[4] koja su na neki način potvrdila naprijed izrečena predanja i pisanja pojedinih pisaca da su preci zapadnog Balkana velikim procentom-Iliri, autohtoni balkanski narod.
Većina sadašnijh zapadno balkanskih naroda, osim Grka, Albanaca i Vlaha, nastali su miješanjem doseljenih slavena sa zatečenim autohtonim ilirskim stanovništvom na Balkanu i drugim narodima: Tračanima,(Vlasima) Keltima, Gotima i Avarima, koji su živjeli na Balkanu i bili tokom vremena asimilirani u slavene,
Sada već formirane slavenske drzave Bugarska, Makedonija, Bosna zadržale su stare nazive teritorija bivših stanovnika tih teritorije za ime svojih država. Ovaj visok stepen kulturne raznolikosti je veoma interesantan aspekt i bogatstvo Balkana. Međutim, ovakva situacija, svako istraživanje na tom planu, može biti obojeno i unaprjed predpostavlja određeno gledište kao jedino ispravno. Naime, razne vlasti balkanskih država ističu ono što je u interesu njihovih političkih ciljeva.
1.1 Prikazi nekih pisanih dokumenata koje se odnose na zajednicko porijeklo Malisora i Brdjana Crne Gore
Kao sto smo naprijed naveli o mogucem zajednickom porijeklu, za koje su pisali naprujed spomenuti pisci u prilog ovome je pisala M. E. Durham “Zakon i običaji među plemenima u Balkanu” 1928, CRNA GORA od Mary Edith Durham (1916. g.) Crnоgorska plemena i njihovo porijeklo kroz istoriju
Marin Bizzi (Bici) (1608-1624), Biskup Tivara (današnji Bar u CG) u 1610 godine, piše Vatikanu za ova plemena: Malesori (Brđani) su latinske vjere i pripadaju plemenima: Kelmend, Grudë, Hot, Grise, Kastrat, Tuz, Shkrel, itd. Sto se tiče Kuča, pola njih su pravoslavni a drugi su Katolici. i istom dokumentu se spominju i druga plemena, pola od njih slavizirana Bjelopavlići (Palabardhi), Piperi, Bratonozhići (Dalmatince) i Kuči. On sve ove Brđane naziva Klimentima (Hum-holm-klim je brdo) i dijeli ih na 10 plemena
Izvjestaj Mariana Bolizza iz 1614 opis Skadarskog Sandzakata 1614.godine
Svi ti pojedinci , podeljeni su po selima brdjana, su vratari I dvorjani Presvijetlog Nasuf-pase u Carigradu, bas spomenute upravne licnosti u Klimentima. Ovo brdo pocinje od granice Hercegovackog sandzaka I tece po vrhovima brda sve do Skadra ili Kosovske doline
Tu ukupno ima 11 sela I pet su od njih pravoslavne, a sest katolicke vjere. pravoslani srpskog ili grckog obreda su: Rovci, Bjelopavlici, Piperi, Bratonozici, Vasojevici Rimskog, Katolickog obreda su: Kuci Albanci, Klimenti, Suka Hoti, Skrijeli, Kastrati
Prema knjizi, High Albania (London: Edward Arnold, 1909) by Edith Durham Sva ova cetiri plemena (Skreli, Hoti, Grude Kelmendi) smtraju da su njihovi preci došli iz Bosne i Hercegovine, precizan okrug odakle su dosli je nepoznat. Strana,454. Ali Shkreli i Hoti tvrde da su njihovi preci dosli iz Bosne iz okoline Jajca, strana 455 U ovoj knjizi autorka smatra da su pojedina malisorska plemena pa i kelmendi doši iz bosne u vrijeme nadolaska slavena, i da su se ovamo sklonili kod sličnog naroda tj. Ilira.i to na osnovu pojedinih sličnih i istih običaja stanovnika Bosne i Sjeverne Albanije
1.2 U potrazi za postojbinom drevnih Kelmenda/ Klimenata pokrajina Chelmania/
Ono što je interesantno, zašto se ova plemena kod nekih pisaca, zovu Kelmendi, (planinci) verovatno je naziv prozišao iz šireg pojma, planina. Grci su planinu zvali Hemus, pa otud i Helmsko (Balkansko) poluostrvo. Pa od njega i Latinski nazivi Kelm. Balkan je, izvesno, na turskom „planina“ (kao i grčki Hemus, odnosno Centralno bilo). Ova reč, u tom obliku i s istim značenjem, postoji i u drugim jezicima iz te porodice.[5]
Chelmia / Kelma-Ima dosta predanja i pisanih primjera o porijeklu Malisora i Kelmenda koja govore da su preci ovih plemena došli iz danasnje Hercegovine i Bosne u vrijeme Ilira odnosno u početku slavenizacije staro-balkamskog stanovništva, te da su se oni ovamo sklonili kod sličnog naroda, Pored predanja o ovome ima dosta i pisanih tragova. Jednu takvu tvrdnju a i predanje koje postoji i danas kod nekih Kelmendskih stanovnika je i pokrajina Kelmona koja se pominje i u nekim historijskim izvorima. Ova pokrajina se graničila sa Hrvatskom i dopirala je do Makarske (Mukuri, na latinskom). Do 11 vijeka ova pokrajina je bila pod vladavinom nekoliko prinčeva Ilira, proto- Albanaca i kasnije, Slavena čuvajući nekakvu vrstu autonomije i nezavisnosti, Rimljani su je nazvali Chelmania. Porphyrogenitus (Porfirogenet) je koristio i horonime: Kelma, Kelmona, Zakulmia, Kelmum-Kudueriga. Za vrijeme vladavine Slavena hrišćana dobila je ime Hum, Karta[6] je iz 925 godine.
Holmija Humska, Zemlja iznad Zahmlje (s one strane brda). Chelmanja je bila dijelom četiri nezavisnih krajina koje su ostale padom zadnjeg ilirskog kralja Genta, kao što su Duklja, u pravcu doline Kotora, Travunija, od doline Kotora do Raguza (Dubrovnik) od Raguze do rijeke Naretane (Neretve) Bosne, od nje do Makarske. “Vjerovatno je životni prostor Albanaca u ranom Srednjem vijeku bio širi od današnjeg, Građa u Dubrovačkom arhivu ukazuje da su izvjesne grupe Albanaca postojale u Zeti, Humu, dakle na širem prostoru u dijaspori vremenom asimilovanih od brojnijeg slovenskog življa”.[7] Prema Jiričeku u jedananestom vijeku dio stanovnika ove pokrajine premješteni su od strane Vojislava Nemanje ka prostoru Skadra ,Vlore i Ohrida a prema svešteniku Ɖuzepe Valentinu i do Grčke. Ova pokrajina je postojala od 160 god. prije nove ere, pa sve do, 1100-1200. vijeka nove ere, od kad se smatra da su se ostali starosedioci asimilirali, u današnje stanovništvo ovih krajeva.
Da je postojala svijest o postojanju jedne takve teritorije potvrđuje i pisanje nekih Crnogorskih pisaca o zemlji Holmiji koja se ptostire uglavnom na identičnom području prethodne karte.
Katolička Kneževina Vasojevića – HolmijaPrema pisanju[8] Rajka Todića, Nikola Radonjić
Vasojević, rođen je 1797. svoju “buduću” kneževinu je nazvao Holmija – imenom neobičnim za Vasojeviće. Sam je tvrdio da se vasojevićka plemena po planini Kom zovu Holmija, što znači brda. Riječ “holm” izvedena je iz crkveno-slovenskog jezika, a znači isto što i riječ “hum” (uzvišenje na ravnici, brdo ili planina).
Prema pisanju Radomira P. Guberinica, nekadašnja Holmija se nalazi na sadašnjuim teritorijama brda ili brđana što obuhvata i dio Velike Malsije.
Njegova glavna ideja bila da se između Srbije i Crne Gore osnuje mala kneževina Holmija, uglavnom Vasojevićkog roda, koji nijesu htjeli, kao nezavisno pleme u to vrijeme, da se ujedine ni sa jednom od dvije susjedne kneževine, Srbijom i Crnom Gorom .
Tragovi o naumu Nikole Vasojevića mogu se naći u knjigama Đ. Mušickog, R. Gavranskog, Hekara, P. Rovinskog, M. Velimirovića, D. Vuksana, M. P. Cemovića, M. M. Pavićevića, R.V. Vešovića, Radomira P. Guberinića ”Knez Nikola Vasojević” dr Ljubomira Durkovića-Jakšića “Srbijansko-crnogorska saradnja 1830-1851)”
Ova plemena tradicionalno i krvno porijeklo vežu od jednoga zajedničkog predka kao i Albanska plemena Hoti i Krasnića. A predak današnjih malisora iz (HOTA), je imao tri brata Piper Laz, (Piperi) Vaso Laz, (Vasojevići) i Krasni Laz (Krasnići). Do kraja osamnestoga vijeka Piperi i Vasojevići su govorili Albanski jezik i katoličku vjeru.
Predak danashnjih malisora iz (HOTA), je imao tri brata Piper Laz, (Piperi) Vaso Laz, (Vasojevići) i Krasni Laz (Krasnići). Ova plemena tradicionalno i krvno porijeklo vežu od jednoga zajednièkog predaka kao i Albanska plemena Hoti i Krasnića. Do kraja osamnestoga 18 vijeka Piperi i Vasojevići su držali Albanski jezik i katoličanstvo.
[1] Špiro Kulišiš, O etnogenezi Crnogoraca, str.38,82
[2] Costantini Porphyrogenetea imperatoris opera ; ex officinal eleziviriana , anno 1617, str. 75- 76;177
[3].Jovn Erdeljanovic,Muslimani naše krvi u Južnoj Srbiji, Beograd 1924 str. 58-59
[4] 1. Časopis, American Journal of Phisical Antropology, Klinički centra u Podgorici juna 2010.
2.Institutu za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju u Sarajevu, prof. dr. Damir Marjanović BiH. –
3.IGENEA http://www.igenea.com ,-
4.-http://mbe.Oxford Journals, High-Resolution Phylogenetic Analysis of Southeastern Europe Traces Major Episodes of Paternal Gene Flow Among Slavic Populations Mol Biol Evol (October 2005)
[5] http://www.bastabalkana.com/2011/10/o-poreklu-reci-balkan-i-balkansko-poluostrvo
[6] Map of Michael’s territorial extent over Chelmia(Zahumlje), Between The Kingdom of Croatia and the Bulgarian Empire
[7] –Prema Konstantinu Jirečeku, Istorija Srba, I, 1952., Beograd, str. 85-6;
-Prema istraživanjima Bogumila Hrabaka koji je konsultovao brojna dokumenta u Dubrovačkom arhivu, ali o ovom istorijskom detalju nije pisao; zapažanja je saopštio autoru u Vojnoistorijskom arhivu, marta 1967.
[8] www.montenegrina.net/.istorija