Dr. Sulejman Uglanin: Rajoni përballet me sfida të shumta, ka shumë të ashtuquajtura zona krize.
Adresimi i statusit të rajoneve historike dhe sigurimi i të drejtave të garantuara individuale dhe kolektive do të duhet të jenë prioritete për kohët e reja për të sjellë stabilitet dhe prosperitet. Çështja e statusit të Sanxhakut dhe pozita e boshnjakëve në Serbi duhet të jetë në krye të agjendës së diskutimeve vendore dhe ndërkombëtare për Ballkanin. Për këtë dhe tema të tjera foli Dr. Sulejman Ugljanin, kryetar i Partisë së Veprimit Demokratik të Sanxhakut, në emisionin ‘7 PLUS’ të Hayat TV (21 korrik 2023).
Njerëzit janë të shqetësuar dhe ndjekin zhvillimin e situatës në Bosnje dhe Hercegovinë. Si boshnjakë që jetonim në Sanxhak, pas Dejtonit, ne u përjashtuam nga ai proces. Ne nuk jemi të ftuar në Dejton. Dejtoni e ndaloi luftën. Të gjithë popujt në Ballkan, përveç boshnjakëve, e kanë zgjidhur çështjen e tyre kombëtare. Boshnjakët nuk janë ende as në qiell as në tokë. Boshnjakët që janë jashtë BeH nuk kanë mundësi të ndikojnë në sistemin shtetëror. Boshnjakët nuk e kanë ushtruar të drejtën e tyre për të qenë popull në Serbi dhe nuk mund të jenë pakicë sepse pakica e kujt. Askush në BeH nuk është aktivisht i interesuar të thotë se ne do t’i përfaqësojmë boshnjakët në marrëdhëniet dypalëshe me Serbinë. Është diçka që i shqetëson njerëzit. Ne e shikojmë të pafuqishëm Bosnjën. Ne nuk mund të ndikojmë në ngjarjet në Bosnje dhe Hercegovinë. E ardhmja jonë varet nga organizimi shtetëror i Bosnjës dhe Hercegovinës, nëse do të ekzistojmë apo do të zhdukemi – tha Ugljanin.
Në fillim të vitit, Uglanin i shkroi Presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq, Bashkimit Evropian dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Kërkuan që boshnjakët në Serbi të kenë të njëjtat të drejta që u kërkohen serbëve në Kosovë.
Është një parim kyç për paqe të qëndrueshme në Ballkan. Ne kërkuam OHR, dhe tani edhe të gjithë përfaqësuesit evropianë. Një përgjigje morëm nga Lajçaku, i cili tha se nuk kanë kompetencë ta zgjerojnë temën përtej çështjes së formimit të komuniteteve serbe në Kosovë. Ambasadori amerikan në Beograd tha se çështja e Sanxhakut është e rëndësishme dhe të gjithë në Dejton janë të shqetësuar. Ai thotë se është zgjidhur për shkak të një politike të përgjegjshme të atyre njerëzve paqësorë që jetojnë në Sanxhak. Nuk është zgjidhur. Nuk e kemi zgjidhur statusin. Ne këmbëngulim që ata të kenë përgjegjësi ndaj nesh, që të caktohet një konferencë përfundimtare e paqes për ish-Jugosllavinë, në të cilën do të përcaktohet simetria e të drejtave, e cila do të garantojë paqen në Ballkan. Vuçiq kërkon shtet për serbët në Bosnje-Hercegovinë, kurse serbët në Kosovë kërkojnë RS të re. Të gjitha të drejtat e boshnjakëve u mohohen në Serbi – tha Ugljanin.
Ugljanin ka folur nëse i beson Aleksandar Vuçiqit kur flet për marrëdhëniet që dëshiron me boshnjakët.
Ajo ideologji dhe politikë serbomadhe i bëri njerëzit të mos besojnë fare në atë që thonë. Ata vetë nuk besojnë në atë që thonë. Kam folur me Vuçiqin dhe Daçiqin. Ne firmosëm gjithçka, dhe ata na trajtuan me shkujdesje dhe paturpësi refuzuan të bënin atë që nënshkruan. Ne nënshkruam një marrëveshje për të garantuar të drejtën e qytetarëve të Sanxhakut për vetëqeverisje rajonale në Serbi dhe zhvillim më të shpejtë ekonomik. Asgjë nga këto – theksoi Ugljanin.
Në Beograd dje është mbajtur një takim, ku kanë marrë pjesë Vuçiq, Dodik dhe kryesuesi i Kishës Ortodokse Serbe, Porfirije. Vuçiq i quajti institucionet e entitetit institucione shtetërore, që është një sulm i ri ndaj sovranitetit të Bosnje-Hercegovinës. Uglanin ka reflektuar nëse Vuçiq mund të sulmojë Bosnjën dhe të ketë marrëdhënie të mira me boshnjakët në Sanxhak.
Ai ka marrëdhënie të mira me ata boshnjakë partitë e të cilëve financon dhe ata janë boshnjakët e tij privatë. Ai nuk ka asnjë bashkëpunim dhe mirëkuptim me popullin boshnjak dhe SDA Sanxhak- tha Ugljanin.
Dje, shumë media kujtuan deklaratën e Aleksandar Vuçiqit të 20 korrikut 1995, kur kërcënoi se do të vriste 100 myslimanë për një serb, në rast të bombardimit. Dhe në të njëjtën datë, menjëherë pas përvjetorit të gjenocidit ndaj boshnjakëve në Srebrenicë dhe në ditën e varrimit të dëshmorit në Prijedor, Vuçiq e quan RS-në shtet.
Gjenocidi u organizua dhe u krye jo vetëm në Srebrenicë, por në të gjitha zonat ku jetojnë boshnjakët në Ballkan. Prandaj, kur flasim për këto çështje, duhet ta kemi të qartë se gjenocidi është vërtetuar në Prijedor para krijimit të Tribunalit të Hagës. E gjithë kjo më vonë u konfirmua nga Tribunali i Hagës. Duhet të flasësh me kujdes dhe me përgjegjësi – thekson Ugljanin.
Ugljanin u dërgoi një mesazh të gjithë politikanëve.
Le t’u themi politikanëve se e ardhmja jonë varet nga serioziteti i tyre në zgjidhjen e kësaj strukture të shtetit boshnjak. Nëse kjo tendencë e favorizimit të politikës së Serbisë së Madhe apo kroate vazhdon, BiH dhe boshnjakët që jetojnë në vende të tjera të ish-Jugosllavisë do të zhduken. Le t’u themi të ulen së bashku dhe t’i kërkojmë përfaqësuesit të lartë dhe Këshillit të Paqes të thërrasin një konferencë përfundimtare të paqes për krizën jugosllave, në mënyrë që aty të vendoset ekuilibri i të drejtave. Nuk mund t’i jepen të drejta ekskluzive dikujt që ka qenë pjesëmarrës në krimet e gjenocidit – tha Ugljanin.