Lista upamćenih imena đurumlija – dobrovoljaca iz Sandžaka u Prvom svjetskom ratu (1914-1918)

Atentat u Sarajevu i početak Prvog svjetskog rata

Početak 20. vijeka obilježili su ratovi velikih dimenzija i propast četiri carstva: Osmanlijskog, Njemačkog, Austro-Ugarskog i Ruskog. Tokom Balkanskih ratova (1912/1913) Osmanlije doživljavaju poraz od udruženih pravoslavnih država: Rumunije, Bugarske, Grčke, Srbije i Crne Gore i gube sve teritorije na Balkanu. „Ugovorom u Londonu, maja 1913. godine, evropske velesile su „ruskim vazalima“ (Srbiji i Crnoj Gori), u suprotnosti sa voljom većine, dodijelili tuđe teritorije (Sandžak, Kosovo i Makedoniju).

Muslimanima (Turci, Albanci, Bošnjaci, Pomaci , Romi i dr.) su na oduzetoj zemlji ostavile malo mogućnosti za opstanak…Sve intenzivniji, militantni nacionalizam novih balkanskih državica, ugrožavao je opstanak autohtone, multietničke, muslimanske zajednice. Dugo proklamovana ideja stvaranja „Velike Srbije„ oživljavala je težnju srbijanskih nacionalista o stvaranju države Južnih Slavena od Jadranskog do Crnog mora. Surova okupatorska vlast Kraljevine Srbije  je represivnim kolonizatorskim mjerama u Makedoniji, na Kosovu i Sandžaku, sprovodila nasilnu promjenu etno-nacionalne strukture i svekolike kulturne asimilacije muslimana“. (Iz teksta „Đurumlije iz Sandžaka na Galiciji (1916-1917)“, autora prof. dr. Redžepa Škrijelja objavljenog u časopisu „Historijski pogledi“, Tuzla, 2018).

Ovaj rat su, za stvaranje Velike Srbije, izazvali Srbi, preciznije Apisova četnička organizacija poznata pod imenom „Crna ruka“. Naime, fanatični srpski nacionalista Gavrilo Princip, jedan od članova ove organizacije, na Vidovdan (28. juna 1914.), ubija austrougarskog prestolonasljednika Franca Ferdinanda u Sarajevu, što nakon mjesec dana dovodi do austrijske objave rata Kraljevini Srbiji (28. jula 1914.). Na stranu Srbije staje i Kraljevina Crna Gora. Ubrzo se formira vojnički savez tzv. Centralne sile u koji ulaze Njemačka, Austro-Ugarska, Osmanlijsko carstvo i kasnije Bugarska. Austro-Ugarska je 40 godina vladala Bosnom i Hercegovinom i jednim dijelom Novopazarskog sandžaka. Za to vrijeme, (osim prvih godina kada je ogroman broj Bošnjaka iz BiH izbjegao u Tursku i u Sandžak), ova monarhija uspostavlja izuzetno tolerantan i civilizovan odnos prema Bošnjacima-muslimanima. Za uzvrat oni su bili jak vojnički oslonac u Prvom svjetskom ratu kada su se pokazali među najboljim vojnicima svijeta. Na početku rata Turska je pokušala da ostane neutralna. Međutim, zbog otvorenih teritorijalnih aspiracija Rusije, Grčke, Engleske, Francuske na njenu teritoriju, bila je primorana da se 01. novembra 1914. godine zvanično pridruži Centralnim silama. Protivnički savez koji su predvodile Engleska, Francuska i Rusija zvao se Antanta. Sultan, i ujedno halifa, proglasio je 21. novembra 1914. „sveti rat“ (džihad) i pozvao sve muslimane u svojem carstvu da uzmu učešće u ratu na strani Centralnih sila.

Zapadne velike sile, u savezu sa Rusijom, imale su u planu da se domognu dva vaoma važna moreuza: Dardanela i Bosfora sa Istanbulom. Uspjeli su da, u Anadoliji i Bliskom i Srednjem istoku, protiv Osmanlija pobune Kurde, Jermene,  Arape i druge, i tako rasparčaju nekada najmoćnije carstvo. Međutim, Allahovom voljom, reorganizovana turska vojska, predvođena generalom Mustafom Kemalom-Ataturkom, uspjeva da zaustavi udužene hrišćanske vojske na Galipolju i da im nanese strahovit poraz koji i danas pamte. To je čuvena Galipoljska bitka (Bitka na Čanakkale) koja je trajala od 19. februara 1915. do 09. januara 1916. godine. Te godine 1915., zapadni svijet i Rusija ustali su da ostvare svoj viševjekovni san o uništenju turskog naroda i tako se osvete zbog gubitka Konstantinopolja (Istanbula) 1453. godine. Cijenu svoga opstanka turski narod  morao je platiti sa 253.000 poginulih!

Bosanski muslimani koji su doselili u Tursku nakon Berlinskog kongresa (1878) i sandžački muslimani koji su doselili u Tursku 1912. i 1914., masovno se prijavljuju u dobrovoljce-đurumlije i staju u odbranu Dardanela i Istanbula. Procjenjuje se da je njihov broj između 16.000 do 20.000. Bošnjaci su se odazvali odbrani Hilafeta , u vrijeme kada su mnoge muslimanske zemlje i narodi, koji su se nalazili u sastavu osmanske države, okrenuli leđa Carevini.

U ovom tekstu govorit ćemo o sandžačkim đurumlijama koji su učestvovali na Galicijskom frontu (krajem 1916. i početkom 1917.), a o đurumlijama koji su učestvovali u Bitci na Čanakkale, koja se odigrala godinu dana ranije (1915), govorićemo u nekom od narednih tekstova.

Na samom početku rata, u austrougarsku vojsku je, kroz normalnu regrutaciju, na Balkanski (protiv Srbije i Crne Gore) i Istočni front (protiv Rusije) upućen  veliki broj Bošnjaka, Srba i Hrvata iz Bosne i Hercegovine. Tokom novembra i decembra 1914. u Bosni i Hercegovini je ukupno sazvano 41.157 vojnih obveznika. Bosansko-hercegovačke jedinice koje su učestvovale u ofanzivi na Srbiju imale su 12. oktobra 1914. godine brojno stanje od 3.382 osobe. Ukupan broj austrougarskih vojnika mobilisanih na Istočnom  frontu iznosio je 1,5 milion vojnika. Najkrvavije bitke  vodile su se u provinciji Galiciji, smještenoj između Ukrajine i Poljske.

Iako su u toku prve dvije godine (1914. i 1915.) Austro-Ugarska i Njemačka imale ogromne uspjehe na Istočnom frontu protiv Rusa, njihova dotadašnja saveznica Italija im okreće leđa i potpisuje tajni izdajnički dogovor sa Francuzima i Englezima. Oni joj za uzvrat obećavaju da će joj, nakon rata dati Trst, zapadni dio sadašnje Slovenije, Istru i Dalmaciju ako napusti savez sa Austro-Ugarskom i Njemačkom. Italijani posežu za izdajom i 24. maja 1915. godine otvara se Zapadni front  dug 600 kilometara -od švajcarsko-talijansko-austrijske tromeđe do sjevernog Jadrana. Na tom frontu Bošnjaci iz BiH činili su udarnu snagu habsburške vojske pa su maja 1916. godine pokazali neviđenu hrabrost kada su njihove regimente probile front na rijeci Soči i porazili Italijane.  Drugi veliki podvig bio je kada su uz nadljudske napore zauzeli najviši i najvažniji planinski vrh Monte Malettu i tako donijeli preokret na ovom ratištu u   toku 1916/1917. No i pored veličanstvene pobjede na Monte Maletti, Bošnjaci, zajedno sa Austrijancima, doživljavaju sredinom jula 1918. godine definitivan poraz u ovom ratu.

ŠTA JE BILO SA BOŠNJACIMA IZ SANDŽAKA TOKOM PRVOG SVJETSKOG RATA?

Nažalost, agonija sandžačkih Bošnjaka nastala odlaskom Turaka sa Balkana nakon Balkanskih ratova, nastavlja se i u Prvom svjetskom ratu. Kako je koji vladar došao on je mobilisao Bošnjake u svoju vojsku. U podijeljenom Sandžaku, jedan dio je osvojila Srbija a drugi Crna Gora. Tako su Sandžaklije u srpskim uniformama, tokom 1914/1915., ratovali protiv Austrougara i hrabro branili Beograd, a na drugoj strani, njihova braća koja su ostala u drugom dijelu Sandžaka-učestvovali su, sada u crnogorskim uniformama, u Mojkovačkoj bitci,  takođe protiv Austrougara.

Krajem 1915. austrougarska vojska protjeruje srpske trupe ka jugu i 21. novembra 1915. ulazi u Sandžak. Započele su teške godine okupacije i početak priprema za mobilisanje dobrovoljaca. Novi okupator je formirao Glavni štab u Beogradu a na područje nekadašnjeg Novopazarskog sandžaka, u srbijanskom dijelu, dva okruga Krajskomande (K.u. K): u Novom Pazaru i Prijepolju. U Sjeničkom srezu, koji je ušao u sastav okruga Novi Pazar, uspostavljena je Becirkskomandatura sreza. U narodu je počela da kruži priča da će se sada, uz pomoć, Austro-Ugarske i Njemačke, na Balkan ponovo vratiti i obnoviti Osmanlijska imperija, zbog čega je i ostvaren i veliki odziv muslimanskih regruta iz nekadašnjih osmanlijskih oblasti Rumunije, Bugarske, Albanije, Kosova, Sandžaka i Makedonije.

Mobilisanje dobrovoljaca (đurumlija) pod parolom: „Za din i iman“ i „Ko je Turčin neka se javi u dobrovoljce“

Osmansko carstvo je nakon poraza u Balkanskim ratovima (1912/1913)  napustilo Sandžak. Uslijedio je Prvi svjetski rat (1914-1918). I pored toga što su veze sandžačkih Bošnjaka sa Osmanlijama bile naglo prekinute, na hiljade Sandžaklija, dobrovoljno je pristupilo redovima osmanlijske vojske te ratovalo na Galiciji protiv Rusa. U narodu su ovi dobrovoljci poznati kao „đurumlije“ ili „đununlije“-od singulara turske riječi gönnülü (plural: gönüllüler) koji je jedan od sinonima za dobrovoljce.

U turskoj historiografji neki izvori navode da je među muslimanima (Bošnjacima, Albancima, Turcima, Čerkezima) poslatim na Galicijski front iz Pljavalja (Sandžak) i Peći (Kosovo) 19. oktobra 1916. godine bilo i djece starosti između 14 i 15, ali i lica starosti između 50 i 60 godina. Vojno izaslanstvo Austro-Ugarske oblasne komande u Beogradu je 02. novembra 1916. godine, Glavnom štabu osmanlijske vojske podnijelo izvještaj da se mobilizaciji odazvalo 3.954 muslimanskih dobrovoljaca sa teritorije pod okupacijom austro-ugarske vojske, što je uključujući teritoriju koju je okupirala Bugarska, impozantan broj. U Izvještaju Oblasne komande Prijepolja od 15. novembra 1916. godine potvrđuje se veliki priliv dobrovoljaca. „od 1.026 prijavljenih, njih 900 odabrano i zadržano.

Do potpunih spiskova o broju sandžačkih đurumlija na Galiciji i drugim turskim frontovima skoro je nemoguće doći. Jer, i ako je bilo tih spiskova- oni su kriveni, jer su svi đurumlije koji su se vratili nakon završetka rata u novostvorenu državu Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca (SHS) (1918-1941) bili  saslušavani, šikanirani, strogo kontrolisani a mnogi su i ubijeni.

ĐURUMLIJE IZ SRBIJANSKOG DIJELA SANDŽAKA

Đurumlije iz Novopazarskog kraja:

U Izvještaju Oblasne komande Novi Pazar, od 18. novembra 1916. godine  stoji da se u Novopazarskom okrugu u Prvoj mobilizaciji u đurumlije uspješno prijavilo oko 1.700 dobrovoljaca. U Drugoj mobilizaciji, koju je pratila prisila, sprovedenoj 1917. godine prikupljeno je dvije hiljade ljudi. Ovi dobrovoljci su na Galiciju upućeni preko Kosovske Mitrovice, Niša i Sofije za Istanbul a ne preko Raške i Beograda kao u Prvoj mobilizaciji. Samo iz grada Novog Pazara u prvom talasu je mobilisano 300 dobrovoljaca. Njihov bajraktar je bio hafiz Hivzo Škrijelj (1893-1967). On je na Galicijskom frontu bio teško ranjen ali je ipak preživio. Vratio se u Pazar i kao imam novopazarske Lejlek džamije radio sve do svoje smrti. Među njima bili su: Rizah-beg Ćorović, amidža uglednog građanina hadži Bahrije Ćorovića, Kladničanin Abdurahman, (bliski rođak aktuelnog novopazarskog gradonačelnika Nihata Biševca), nije se vratio, zatim Nazif Crnovršanin (1882-1943) iz Novog Pazara. On je u đurumlije otišao sa svojim ocem Ramom (1863-1920). Nakon godinu dana ratovanja prebačeni su brodom u Istanbul, a odatle na druga turska ratišta. Njegov otac Ramo  umro je u Adapazaru i tamo je ukopan a Nazif se vratio u Pazar 1920.godine. Upamćen je i Selman Hamzić iz sela Brđani kod Novog Pazara (nije se vratio) i mnogi drugi. Novopazarske đurumlije su se sakupljali u kasarni u Gradskom parku (na Bedemu) gdje bi imali kratku obuku i iz nje bi bili svečano ispraćeni. Nisu ni znali da ih je austrougarska vlast prevarila i da ih ne šalje da brane Istanbul i Hilafet, nego na Istočni front, na krvavu Galiciju, u borbu protiv Rusa.

Đurumlije iz Tutinskog kraja:

Dobrovoljce je u Tutinskom  kraju, tokom 1916-1917., okupljao Ahmet-aga Hamzagić. Njih su, uz muziku i doboš, do glavnog odredišta u Novom Pazaru predvodila još dvojica Tutinaca: Sait-aga i Redžep-aga Hamzagić. Iz Tutinskog sreza u dobrovoljce je upućeno od 400 do 600 lica. Ahmet-aga, zbog starosti, nije išao na Galiciju, a Sait-aga i Redžep-aga su otišli i hrabro se borili protiv Rusa. Nakon pola godine borbi na Galiciji mnogi su izginuli a preživjeli su prebačeni na turski front u Egipat . Iz Istanbula se u Sandžak, nakon pet godina vratio Sait-aga a Redžep-aga je nakon završetka rata ostao da živi u Turskoj. ali se ipak, nakon deset godina, i on vratio. Po okončanju borbi na Galiciji, mnogi su prebačeni na front u Egipat, Palestinu i Irak (oko Bagdada) gdje su zarobljeni od Engleza. Navešćemo imena upamćenih đurumlija iz tutinskih sela. Mnogi od njih se nisu vratili.

1. Ramo Ademović (selo Mitrova kod Tutina, nije se vratio),
2. Adem (Bahtijarov) Ademović (selo Mitrova , nije se vratio),
3. Ešref (Jusufov) Ademović (selo Mitrova, nije se vratio),
4. Nušo (Aljović) Bačevac) iz sela Mitrove, nije se vratio,
5. Hajro Bačevac (selo Mitrova, vraćen je zbog bolesti),
6. Delija Hadžić (selo Mitrova, nije se vratio),
7. Suljko Hadžić iz Mitrove, vraćen sa Galicije zbog bolesti.
8. Bajro (Herić) Ramović iz Mitrove, nije se vratio.
9. Emin Šemsović (iz sela Gluhavice),
10. Smajo Nurović (selo Gluhavica),
11. Pašo Šemsović (selo Gluhavica),
12. Ramo Kahrović (selo Gluhavica),
13. Bahtijar Fejzović (selo Gluhavica) i
14. Fazlija Kurtanović (selo Gluhavica),
15. Fazlija Babić (1897-1992) iz sela Gluhavice vratio se živ sa Galicije.
16. Alija (Maljanov) Bejtović iz sela Žirče, nije se vratio.
17. Meho (Džemov) Nuhović (selo Žirče, poginuo),
18. Murto (Nuhov) Nuhović (selo Žirče, poginuo),
19. Nazif (Dauta) Šalja (selo Žirče, poginuo),
20. Zahit (Dauta) Šalja (selo Žirče, poginuo),
21. Ibro-Kurtan (Mujanov) Emrović (selo Ruđe, poginuo),
22. Šerif (Džaferov) Šalja (selo Ruđe, poginuo),
23. Husein (Hajrov) Redžepović (selo Ruđe, poginuo).

Zna se da je iz sela Radohovaca otišlo 11 đurumlija, iz Kovača 8, iz Drage 10, iz Paljeva 8, a među njima je bio Spaho Kurtanović koji je iz Galicije prebačen na turski front protiv Engleza gdje je bio zarobljen sve do kraja rata. Iz Istanbula je, nakon rata, zajedno sa par drugova, krenuo pješke ka Sandžaku i poslije mjesec dana stigao u rodno Paljevo.  Iz Orlja ih je bilo 7, iz Ribarića 14, iz Jelića 1, iz Starčevića trojica, od kojih je jedan bio Ibro Rizvanović kojeg su, kad se vratio iz đurumlija 22. jula 1922., zajedno sa još 30 Starčana, ubili četnici Koste Pećanca. Iz Vesenića  je na Galiciju otišlo 8, iz Oraša 7- od kojih su Rašid Ziljkić i Rušid-Rušo Ziljkić koji su poginuli na Galiciji, iz Čmanjaka 3, iz Zapadnog Mojstira 7, iz Ćulija 1 i iz Batraga 1, iz sela Plenibabe: Tahir (Latov) Šalja i Elmaz (Latov) Šalja, obojica poginuli. Sa Galicije se vratio živ i Murat-aga Derdemez (1884-1972) iz tutinskog Mojstira koji je upamćen kao dobar guslar.

Đurumlije iz Sjeničkog kraja:

Veliki broj đurumlija odazvao se iz stotinak sela sa Gornje Pešteri, odnosno Sjeničkog kraja. Duga Poljana je bila centar gdje su se na pijačni dan (petkom) skupljali agitatori koji su narodu govorili da „svako ko je musliman treba da se odazove na poziv sultana (halife) u džihad da brane Istanbul i halifat“ od udruženih hrišćanskih vojski koje su predvodili Englezi i Francuzi. Glavni agitator bio je predsjednik opštine Duge Poljane Selim ef. Jusufović.  Na osnovu kazivanja starijih ljudi iz Sjeničkog kraja je u đurumlije otišlo oko 650 ljudi.

Umjesto djece bogatih aga i begova otišla je siromašna pešterska omladina i seljaci. Njihovim je porodicama, kao naknada, dijeljen novac, krupna grla govedi, konja ili ovaca. Upamćeno je da su iz Duge Poljane i okoline, uz muziku zurli, gajdi i goča, potovareni u kamione, u đurumlije otišli:

1. Bećo Ljajić, poginuo
2. Hilmo Ljajić, poginuo,
3. Redžo Ljajić, poginuo,
4. Hamid Bektašević iz Šara,
5. Husnija Bašović iz Šara,
6. Halid Šehović iz Lazina
7. Rušo Nušević iz Lazina,
8. Hazbo (Numanov) Bešić iz sela Zabrđe kod Duge Poljane, bio ranjen ali se vratio živ.

Na bojištima Galicije dugopoljske đurumlije su pokazali veliku hrabrost ali je izginuo veliki broj, jer su Rusi bili mnogo bolje vojno obučeni i opremljeni.

9. Sadik Makić iz Bačice, vratio se živ,
10. Hačko Đekić iz Bačice, vratio se živ,
11. Hajdar (Hajradinov) Salihović, vratio se živ,
12. Šeko (Zenunov) Suljić iz Bačice, vratio se živ
13. Soko Sokolović iz Bačice, vratio se živ,
14. Maljuško Đekić iz Točilova, poginuo,
15. Alija Tarić iz Kladnice, vratio se živ. Inače iz Kladničke opštine je u đurumlije bilo mobilisano oko 160 najsposobnijih mladića.
16. Abdurahman Tarić (1883-1964) iz Kladnice, čauš sa Galicije, vratio se živ.
17. Adil Zornić Bubac iz Kladnice, vratio se živ,
18. Šerif Zornić iz Kladnice, bio čauš na Galiciji, vratio se živ.
19. Arif (Osmanov) Hašimović iz Sjenice, preživio Galiciju, a nakon dolaska u Sandžak, iz bezbjednosnih razloga je promijenio prezime u Salihagić.
20. Hajdar Đozo iz Sjeničkih Bara, vratio se živ.
21. Abdulah-Dulje Muratović iz sela Raškoviće, ratovao na Galiciji i u Halepu u Siriji, vratio se živ.
22. Avdo Ibrović iz Međugora, borio se na Galiciji i Bliskom istoku i ostao živ.
23. Zejto Šabotić iz Bioca, nakon Galicije ostao u Turskoj.
24. Rušo Šabotić iz Bioca, vratio se živ.
25. Salih Ugljanin iz sela Ugla, vratio se živ. Ostao je upamćen kao jedan od najvećih guslara u Sandžaku.

Đurumlije iz Prijepoljskog kraja:

U Izvještaju Oblasne komande Prijepolja od 15. novembra 1916. godine potvrđuje se veliki priliv dobrovoljaca. „od 1.026 prijavljenih, njih 900 odabrano i zadržano“

U arhivi je pronađen dokumenat, tj. zahtjev ratnog veterana Uzeira Čuturića iz Prijepolja upućen austrougarskim vlastima od 27. avgusta 1916. godine u kojem moli da ga, kao dobrovoljca, prime da učestvuje u turskoj vojsci kao turski vojnik. U istom se navodi da je on već, kao turski vojnik učestvovao u Prvom balkanskom ratu u odbrani grada Jedrene od bugarske i srpske vojske.

Đurumlije iz Brodareva:

U knjizi „Bijelo Polje“ od Vijadina Rudića i grupe autora stoji je „…iz Brodareva prikupljeno 200 đurumlija a glavni bajraktar je bio Rašid Kriještorac. U bitkama na Galiciji se pročuo Šerif Kriještorac kao ratnik koji je preživio pet tabora dok su njegovi drugovi iz prethodna četiri svi izginuli. Od 200 brodarevskih dobrovoljaca vratilo se svega njih desetak“.

Đurumlije iz Novovaroškog kraja:

Nije poznato koliko je đurumlija mobilisano iz Nove Varoši  i okoline.

Đurumlije iz Pribojskog kraja:

Prema kazivanju Sejfa Aščerića (1869-1944) iz Zaostra kod Priboja „… na Galicijski front je otišlo oko 500 đurumlija iz Pribojskog kraja, od kojih se svojim kućama vratilo samo njih petoro“.

ĐURUMLIJE IZ CRNOGORSKOG DIJELA SANDŽAKA

Glavni razlog zašto je u đurunlije, iz crnogorskog dijela Novopazarskog sandžaka, otišao manji broj Bošnjaka je njihovo masovno iseljavanje u Osmanlijsku Tursku. Prema arhivskim podacima sa područja Plava, Gusinja, Kolašina, Berana, Petnjice, Rožaja, Bijelog Polja (Akove) i Pljevalja (Taslidže), od aprila do juna 1914., znači samo dva mjeseca prije izbijanja Prvog svjetskog rata, preko luke Bar, brodovima se u Tursku iselilo 16.500 Bošnjaka. Iz dijela Sandžaka koji je 1912. osvojila Srbija (Novi Pazar, Tutin, Sjenica, Prijepolje, Nova Varoš i Priboj) u Tursku se iselilo oko 40.000 Bošnjaka. (Iz knjige „Iseljavanje Muslimana iz Sandžaka, autora Safeta Bandžovića, Sarajevo, 1991.)

Đurumlije iz Rožajsko-Biševskog kraja:

Tokom 1916-1917. godine austrougarske službe su iz Rožajskog kraja 500 đurumlija uputile na Karpate, planinski vijenac koji se vezuje na Galiciju. U zavičaj se vratio mali broj jer su izginuli, a neki ostali u Osmanlijskoj Turskoj. Od rožajsko-biševskih đurumlija  ostali su upamćeni:

1. Halko Hasović iz Ibarca kod Rožaja,
2. Mušo Hasović iz Ibarca,
3. Selim (Osmanov) Halilović iz Ibarca,
4. Zaim Tarhaniš iz Ibarca
5. Huso Monić iz Rožaja,
6. Delija Luboder iz Rožaja,
7. Mazo Kurtagić iz Rožaja, nakon Galicije borio se i poginuo u Egiptu od Engleza.
8. Nušo Kurtagić iz Rožaja
9. Amir (Avdulah-agin) Kurtagić,
10. Galjan (Avdulah-agin) Kurtagić iz Rožaja,
11. Adem Ademagić iz Rožaja, preživio Galiciju, otišao u Tursku i tamo ostao.
12. Murat Ademagić iz Rožaja, preživio Galiciju, otišao u Tursku i tamo ostao.
13. Ibrahim (Ćamil-agin) Kapetanović, nije se vratio sa Galicije.
14. Fehim ((Alijagin) Husić iz Rožaja, nije se vratio,
15. Alija (Bilal-agin) Nokić iz Rožaja , nije se vratio,
16. Husnija (Bilal-agin) Nokić, nije se vratio,
17. Rifo (Bilal-agin) Nokić, nije se vratio,
18. Šefko (Bilal-agin) Nokić, nije se vratio,
19. Bejto (Beširov) Gusinjac iz Rožaja,
20. Rustem (Selim-agin) Ganić iz Rožaja, bio ranjen na Galiciji, liječen u Gedingu (Poljska), vratio se nakon 18 mjeseci kući.
21. Selman-aga (Salihov) Kardović iz Rožaja.
22. Murat Kurpejović iz Sređana, nakon Galicije borio se u Egiptu protiv Engleza, Vratio se živ.
23. mula Feta Murić iz Baća, poginuo u Egiptu u borbi sa Englezima
24. Dina Dacić iz Gornjeg Bukelja
25. Ibiš (Isov) Kujević iz Balotića,
26. Cano (Mahmuta) Ramović iz Ramovića,
27. Hasan Šaljić iz Crnče,
28. Zeka Košuta iz Crnče,
29. Bahtijar Košuta(1871-1991) sa Vuče, vratio se sa Galicije živ i doselio u selo Hotkovo kod Novog Pazara. Umro je u 120-oj godini života. Danas Bahtijarovi potomci nose prezime Suljović, po Bahtijarovom ocu Sulju.
30. Bejto (Emčov) Bralić iz Koljena,
31. Zejto (Emčov) Bralić iz Koljena,
32. Meho Bralić iz Koljena,
33. Adem (Rušov) Nurković iz Seošnice.

Đurumlije iz Biševa:

1. Ćazim Omerović iz Biševa, preživio Galiciju i nakon toga otišao u Istanbul gdje je umro. U Turskoj je imao prezime Gül.
2. Meho Omerović iz Biševa,
3. Kujo Omerović iz Biševa,
4. Delija Redžović iz Biševa,
5. Jupo Redžović iz Biševa
6. Selim Čolović iz Biševa
7. Selman Čolović, bio sinovac Šemsi-paše Biševca, preživio Galiciju, otišao u Egipat gdje je poginuo od Engleza.
8. Sadrija Sinanović (1895-1976) iz Biševa, preživio Galiciju, prebačen u Egipat gdje je pokazao veliko junaštvo u borbama sa Englezima nakon čega pada u englesko zarobljeništvo. Završetkom rata, biva oslobođen i nakon tri godine ratovanja, sredinom 1921., preko Istanbula i Beograda, vraća se u rodno Biševo.
9. Ćazim Čalaković iz Biševa, vratio se kući zajedno sa Sadrijom Sinanovićem i Muratom Kurpejovićem,
10. Kamber Demić iz Biševa, nije se vratio,
11. Mustafa Demić iz Biševa, vratio se nakon četiri godine,
12. Osman Kuč.

Đurumlije iz Gornjeg Bihora (Petnjice):

Upamćeno je da su iz Gornjeg Bihora, odnosno Petnjice, u đurumlije otišli sljedeći dobrovoljci:

1. Jusuf (Ramov) Filurija-Bošnjak iz Hazana,
2. Agan Hajdarpašić iz Vrševa,
3. hafiz Ibrahim Mekić sa Crniša,
4. Ćerim Šabotić iz sela Dobrodole, nije se vratio,
5. Dželjo Šabotić iz Dobrodola, nije se vratio,
6. Zejto Šabotić iz Dobrodola, nije se vratio,
7. Habo Klica iz Dobrodola, nije se vratio.
8. Hajradin (Zukov) Ličina iz Dobrodola, vratio se živ i kasnije odselio u Peć na

Kosovo.

8. Abit Ličina iz sela Kruščice, nije se vratio,
9. Amir Ličina iz Kruščice, sa Galicije je otišao u Istanbul gdje je i ostao.
10. Jakup Ličina iz Kruščice, nije se vratio,
11. Jonuz Ličina iz Kruščice, nije se vratio,
12. Mašo Ličina iz Kruščice, nije se vratio,
13. Meta Ličina iz Kruščice, nije se vratio,
14. Mifto Ličina iz Kruščice, nije se vratio,
15. Miralem Ličina iz Kruščice, nije se vratio,
16. Sait Ličina iz Kruščice, nije se vratio,
17. Skender Ličina iz Kruščice, nije se vratio,
18. Bajram Ličina iz Kruščice, vratio se živ,
19. Delija Ličina iz Kruščice, vratio se,
20. Elmaz Ličina iz Kruščice, vratio se,
21. Husein Ličina iz Kruščice, vratio se.
22. Skender Ličina iz Kruščice, vratio se.

Đurumlije iz Donjeg Bihora (Bijelog Polja-Akove):

1. Nasuf (Redžov) Bošnjak iz Goduše,
2. Ago Mulić iz Goduše,
3. Šećo Mulić iz Goduše,
4. Kasum Rebronja (1864-1946) iz Goduše, upamćen kao jedan od najvećih guslara
5. Rešo Durović iz Goduše, sa Galicije odveden u Tursku gdje je zarobljen od Engleza, da bi kasnije bio odveden u Egipat (Misir) brodom. Po završetku rata iz Stambola se vozom vraća do Kosova a odatle pješke do svojeg sela Goduše.
6. Zito (Hodov) Mahmutović (1889-1916), bio bajraktar đurumlija iz sela Bjelopoljske Bistrice. Poginuo je na Galicijskom frontu protiv Rusa. Njegov otac Hodo „Radoglavac“ je bio vođa „Rasovske bune 1903. godine“, kada su se seljaci pobunili protiv uvođenja „osmine“ (do tada su čipčije, koji su obrađivali begovska imanja, morali su da daju begu „desetinu“ od prihoda sa imanja).
7. Nazif (Medov) Međedović, đurumlija iz sela Radojeva Glava kod Bistrice, poginuo na Galiciji sa 22 godine. Inače on je dajdža poznatog historičara prof. Murata Mahmutovića (1936-2019) iz Novog Pazara.

Đurumlije iz Pljevaljskog kraja (Taslidže)

Iz Pljevaljskog kraja broj đurumlija koji su odvedeni na Galiciju prelazio je 150 mobilisanih. Autor nije mogao da dođe do imena nekog od đurumlija iz ovog kraja.Međutim, upamćena je pjesma o ispračaju đurumlija iz Pljevalja.

1. „Đurumlije, jadna majko,

iz Pljevalja kreću!

Đurumlije, haj žalosna,

iz Pljevalja kreću!

2.Bože mili, jadna majko

Dobrijeh junaka!

Bože mili, haj, žalosna,

Dobrijeh junaka!

3.  Svaka svoga, jadna majko,

Cvijetom zakitila! 

Svaka svoga, haj, žalosna,

Cvijetom zakitila!

4.   A ja moga, jadna majko,

Vezenom dolamom!

A ja moga haj, žalosna,

Vezenom dolamom!

(Iz knjige „Otkidoh stručak do zemlje“, autora Avdije Avdića, Bijelo Polje, 2011.)