Dokumenti që botojmë është ruajturr në Arkivin e Jugosllavisë, në fondin e Komitetit Qendror të Lidhjes së Komunistëve të Jugosllavisë, nën firmën 1940 / 14-12, së bashku me “Tezave për çështjen kombëtare” të hartuar nga Mosa Pijade në përgatitje për punën e Konferencës e Pestë Kombëtare të Partisë Komuniste, shkruan e përditshmja Danas e Beogradit.
Mosha Pijade
Fjala është për konceptin pa titull kryesorë, qnë të cilin është shqyrtuarçështja kombëtare në Maqedoni, Mal të Zi dhe Kosovë. Edhe pse përveç këtij dokumenti bazë teksti nuk përmban shënime, komente (përveç faqes së tretë dhe të pestë janë të numëruara në numër laps 3 dhe 5), as nënshkrimin i autorit, pothuajse me siguri mund të themi se ajo i takon Moshe Pijades. Stili i të shkruarit, përmbajtja dhe struktura e këtij koncepti, më siguri të madhe i takon “tezave të çështjes kombëtare” të Mosha Pijadës. Dokumenti është i shtypurën makinë shtypi, dy anë, shkrim latin, pesë faqe pak më të mëdha se format A4. Gjatë përgatitjes së tekstit janë bërë më pak ndërhyrje në rast gabimesh shtypi apo drejtshkrimore, ndërsa në kllapa katrore zhvilluar shkurtesave dhe shenjat e pikësimit janë shtuar, letra stampe dhe fjalët. Korrigjimet nuk janë shtrembëruar nga stili shkrim e autorit dhe strukturën e tekstit, shkruan Danas.
Termi historiko- gjeografike i Kosovës mbulon territorin e Kosovës Fushën e Kosova / ndërmjet/ unë Prishtinë, Kaçanik, Zveçanit dhe Drenicës.
Kosova në aspektin politiko-etnik përfshin të gjithë atë që Serbia dhe Mali i Zi në jug që e kanë okupuar gjegjësisht në perëndim dhe në lindje vë vitin 1912-13. me përjashtim të territorin e Maqedonisë. Përfshijmë pra në princip edhe tërë Sanxhakut e Novi Pazarit, si dhe në zonën përreth Gjakovës dhe Pejës (Dukagjinin).
1) Format e shtypjes nacionale. Deri në vitin 1924 është toleruar forma partiake e muslimanëve (Xhemijetit) të udhëhequr nga elemente feudale, për shkak se ishte e nevojshme për radikalët e në Parlament, por edhe në teren
Kjo ishte një kohë / kur / aparati shtetëror ishte ende aq i dobët se ai kishte nevojë të bashkëpunojnë me lider të fiseve të ndryshme shqiptare (p.sh: me zotruesin e Drenicës Azem Bejtën fjala vjen këtu se kjo kishte rëndësi ma teper se me nji pushtet ushtarak). Por kur qeveria e ndjeu mjaftueshme dhe e fortë me topa shembi kullën e Azem Bejtës tashmë plotësisht e bëri të pamundur ndonjë përfaqësim parlamentar të turqëve, myslimanëve sllovenve dhe Shqiptarëve.
b) Kosova është bërë zona kryesore e kolonizimit të elementit serb. Ky kolonizim është bërë në shenjë e tokës grabitje të (kullotave, livadheve, pyjeve) Familje atij / SLI / tokave myslimanëve vendas , sidomos të shqiptarëve. Fshatarët e varfër të sotëm nuk iu ipet kurfarë toke ndërsa iu mundësohet popullimi me srb (çetnikë, komitët “vojvoda” malazezë madje edhe vojvodinas, Barann dhe Istrian). Kosova pjellore dhe Drenica janë në duart e kolonistëve. Sidomos në fazën e parë të kolonizimit të Dukagjinit , rexhimi thjesht plqkiti tokat pjellore të Rrafshit të Dukagjinit dhe u dha posaçërisht oficerëve malazez.
c) Kosova u shndërrua në koloni tipike serbe. Sikurse Maqedonia, Kosova është një zonë ku kapitalistët serb dhe i huaj shfrytëzon në mënyra të ndryshme. Fshatarësia me përjashtim të disa bejlerëve turq dhe tregtarëve dhe disa serbëve përbëhet nga zanatlinjtë, bujqve dhe tregtarë të vegjël . Pra bëhet fjalë për një akumulim të kapitalit vendor….vijon
