Gjatë Perandorisë Osmane shumica e popullsisë shqiptare nuk kanë pasur mbiemra. Në Shqipëri ata u vendosen pas shpalljes së Pavarësise së Shqiperise me 1912, ndërkaq popullatës shqiptare në Mal të Zi mbiemrat iu vendosen, kryesisht, në dekadën e parë pasi kaluan nën sundimin e Malit të Zi.
Shqiptaret ne Mal te Zi, ne kohen e Perandorise Osmane si mbiemër mbanin:
-Emrin e babait, gjyshit apo edhe stërgjyshit të tyre, si Selim Idrizi, Mehe Smajli, Pjeter Kola etj.
– emrin e vendbanimit, fshatit, qytetit apo të krahinës, si Adem Baboshti Myrto Ftjani, Hasan Dinosha, Ahmet Tivari, Myrto Kraja, Mark Dugagjini, Avni Dibra, etj.
-emërtimin e profesionit, tituj zyrtar apo fetar apo grada ushtarake, si Pjetër Kazanxhiu, Adem Hoxha, Riza Aga, Avni Alibegu, Ferat Haxhibeti, Pjeter Kovaçi,Qemal Bajraktari, etj.
– mbiemrin në formë të nofkes ose llagapit të ndonjë parardhësi të bartësit te mbiemrit, si Murat Shurdha, Shaban Vogli, etj.
Mbas rënies nën Malin e Zi, deri në vitin 1904, në Kraje, Shestan dhe Triesh mbiemrat e popullatës shënoheshin sipas babes apo fshatit ku jetonin, ndonëse kishte ndonji orvatje të pushtetit që mbiemrin e ndonjërit ta shenděrroje në variantin malazias, ndërsa në Ulqin, kryesisht vazhdonin të mbanin mbiemrat që i kishin pasur edhe në kohën e Perandorisë Osmane. Pas kësaj periudhe, sidomos ne Krajë, Shestan, Salç, Krruç e Bratice dhe në Triesh, mbiemrave te popullatës iu shtua edhe mbaresa sllave-“iq” ose-“viq”, pa pëlqimin e tyre e pa asnjë baze juridike, pra nuk kishte ligj apo urdhërese zyrtare të qeverisë.
Mali i Zi, per të arritur qëllimet e veta në vendet e okupuara, gjegjësisht të aneksuara shqiptare, që më parë ishte përcaktuar për ndryshimin e strukturës nacionale e që do të arrihej ose me shpërnguljen e popullatës ose me asimilimin e tyre. Natyrisht, pothuajse në asnjë dokument zyrtar shtetëror, një politikë e tille.
Për të vertetuar se kur dhe në cilën mënyrë mbiemrave të popullatës se trojeve të okupuara shqiptare iu shtua mbaresa sllave-“iq” apo-“viq”, pasi nuk gjeta asnjë dokument ligjor apo urdhëresë zyrtare të Cetinjës, u shërbeva me evidencat “PROTOKOL DACIJA” apo regjistrat e evidentimit të pasurisë se paluajshme (tokave, kullotave, pyjeve, bagëtisë, vreshtave, ullinjve, bletëve etj) në bazë të cilave popullata i paguante shtetit tatimin shtetëror, që me duket se është dokument i saktë i shtetit, ndaj edhe burim i vërtetë i pohimit të veprimit asimilues shtetëror ndaj kësaj popullate.
Sipas “PROTOKOL DACIJA” të vitit 1880, për kapetanine e Tivarit, shumica e familjeve ishte regjistruar sipas:
– Emrit te babait: Zeko Asanov (1 Hasanit), Mahmut Durkov (i Duras). Huso Osmanov (1 Osmanit), -Prejardhjes: Dulo Kraja, Ramo Kranjanin, Stevan Rus,
-Profesionit apo titullit: Ahmet Hoxha, Selim beg.
Në kapetanine e Tivarit ishin regjistruar gjithsejtë 346 familje prej të cilave 168 të fesë muhamedane dhe 178 sllav dhe latine. Duke ditur se “llatine” janë shqiptarë katolikë, pasi nuk pata mundësi tjeter, indentifikimin e shqiptarëve e bëra në bazë të emrave (Zef, Kole, Stijepë, etj) dhe mendoj se nga 178 sllav dhe llatine prej tyre 111 janë shqiptarë, çka do thotë se në Tivar, menjëherë pas okupimit të tij nga malazeztë, nga 346 familje, jetonin 279 familje shqiptare ose 77% të popullsisë e cila vërteton se Tivari në atë kohë ishte qytet shqiptarë.
Nga regjistri i familjarëve muhamedan në Tivar me shtesën sllave ishin regjistruar vetëm këto familje: Jetan Lovroviq, Osman Lovroviq, Uso Lovroviq, Jeto Canoviq, Jeto Seferoviq, Rustem dhe Fatime Krçikoviq, Oso Sharoviq, Smajl Çobiq, Bajro Çobiq, Ajdar Sholiq, Hysen Hoxha Sholiq, Jasho Divanoviq, Oso Divanoviq, Emro Divanoviq, Hysen Divanoviq, Dulo Sinanoviq, Mehmed Usiq, Ahmet Skejoviq, Dulo Jokoviq, Osman Bajramoviq.
Burimi:
/Hajrullah Hajdari: NE MAL TE ZI NGA KONGRESI I BERLINIT DERI ME 1941 POZITA KUSHTETUESE-JURIDIKE -VËSHTRIM RETROSPEKTIV/