Odlomak iz knjige autora Ismeta Azizija, “Aćif ef. Hadžiahmetović Bljuta: Velikan Sandžaka” (deo III)
Prvi balkanski rat vodile su zajedno države ultraortodoksne koalicije – Srbija, Bugarska, Grčka i Crna Gora. Ova balkanska koalicija podignuta je u rat protiv Osmanskog carstva sa namjerom da zauzme što više albanskih teritorija na Balkanu, koje su do tada ostale pod osmanskom vladavinom. Balkanska koalicija, formirana bilateralnim dogovorima između Srbije i Bugarske, ali i onim kasnijim između Grčke i Crne Gore, imala je za cilj zaposjedanje teritorija Kosova, Sandžaka, Albanije i Makedonije. Ugovor je bio za izlazak Srbije na albansko more. Tajnim dogovorima i sporazumima bila je predviđena podjela Albanije od strane četiri savezničke države.
Planovima Balkanske alijanse saglasne su bile i Engleska, Rusija i Francuska. Izbijanje Prvog balkanskog rata pospješilo je albanski ustanak, u ljeto 1912. godine, koji je kulminirao ulaskom ustanika u Skoplje pod komandom Hasana Prištine, Ise Boletinija52, Bajrama Currija i drugih. Mladoturci su pristali stupiti u pregovore sa Albanskim nacionalnim komitetom za ujedinjenje za autonomiju Albanije, koja bi obuhvatila vilajete Skadra, Kosova (čiji je dio i Novopazarski sandžak), Manastira i Janine. Da bi onemogućili autonomiju, zapravo nezavisnost u njezinim etničkim granicama, balkanske države saveznice ušle su u rat protiv Osmanskog carstva na početku oktobra 1912. godine, znači mnogo ranije nego što su bile planirale. U ovom ratu je Osmansko castvo izgubilo. Balkanski saveznici podijelili su međusobno Makedoniju, Kosovo, Sandžak i Albaniju.
Teški i neprekidni porazi natjerali su Osmanlije da potpišu Londonski mirovni sporazum, 30. maja 1912. godine, kojim Osmansko carstvo odustaje od svih teritorija na Balkanu.
Ambasadorska konferencija, u decembru 1912. godine, sazvana je inicijativom Engleske zbog spornih pitanja na Balkanu i da bi se spriječio jedan širi evropski konflikt. Na ovoj konferenciji je potvrđeno stanje od dva balkanska rata, a Albaniji je priznato pravo nezavisnosti u današnjim granicama. Kosovo ostaje pod srpskom vlašću, a Novopazarski sandžak dijeli se između Srbije i Crne Gore. Okruzi Novi Pazar, Sjenica, Priboj, Prijepolje i Tutin pripadaju Srbiji, dok Pljevlja, Bijelo Polje, Berane, Plav i Gusinje pridružuju se Crnoj Gori.
Poslije lake pobjede u Kumanovskoj bitci, srpska vojska ulazi u Skoplje i u nekoliko gradova Kosova. Drugi cilj Srbije u Prvom balkanskom ratu bilo je okupiranje Albanije i izlazak na Jadransko more. „Srpska okupacija Albanije je trajala od studenog 1912. do kolovoza 1913. godine. Iz naselja Ljuma i Has u Albaniji srpska vojska se povukla tek 1920. godine.“
„Tijekom okupacije počinjeni su brojni zločini nad albanskim stanovništvom u cilju „potpunog preinačenja etničkog karaktera ovih oblasti. Srpska vlada je većinu izvješća o ratnim zločinima dočekala službenim poricanjem.“
„Teritorijalnim proširenjem Srbije u ratovima 1875-1878. godine Srbija je već došla u dodir sa albanskim stanovništvom na jugu, koje je tada počelo da bježi pred srpskom vojskom i da se naseljava negdje u sjevernim dijelovima Kosova. Ono je, dakle, već imalo iskustvo sa srpskom vojskom, i imalo je, naravno, vrlo negativno iskustvo, i ono će biti važan element u otporu, zapravo, albanskog stanovništva na Kosovu kasnije, tokom balkanskih ratova. Ključni događaj u srpsko-albanskim odnosima su, svakako, balkanski ratovi, dakle 1912. i 1913. godine, i tu ne moramo da idemo dalje od dva dokumenta: to je onaj čuveni izvještaj Karnegijeve fondacije, koji govori zaista o strašnim zločinima koji su izvršeni nad civilima, i drugo je knjiga Dimitrija Tucovića „Srbija i Albanija”, gdje Tucović vrlo uvjerljivo, dramatično i potresno svjedoči o masovnom ubistvu civila koje je počinjeno u toku balkanskih ratova. Naravno da je osnov toga napravljen ranije, još u drugoj polovini XIX vijeka – i sad da se ne vraćamo na Vladana Đorđevića, na priču o repatim Albancima, i tako dalje, koja vrlo podsjeća na ovu današnju priču, o ljudima iz šume…“
Za vrijeme Prvog balkanskog rata, u zoni granice sa Srbijom do Prištine, srpska vojska ubila je 1.450 i ranila 2.530 Albanaca. U Prištini, poslije ulaska srpske vojske, dopisnici evropske štampe našli su 5.000 žrtava. Petar Karađorđević izjavio je tih dana, pred ranjenim vojnicima u Niškoj bolnici, da Albanci, koje naziva svinjama, biće teško kažnjeni. Za ovaj genocid, koji je bio programiran službeno u Beogradu, svjedoči i potvrda da je general Ćirković učinio u Novom Pazaru, 23. oktobra, gdje pored ostalog ističe: “Ovaj izrod treba uništiti!“
I Crna Gora je preduzela mjere da bi uspostavila kontrolu nad okupiranim područjima. Prema odlukama Konferencije ambasadora u Londonu, Crna Gora je anektirala krajeve sa ukupnim brojem od 240.000 stanovnika, od kojih više od oko 180.000 su Albanci. Vlada Srbije je, 20. februara 1914. godine, donijela naredbu za kolonizaciju oslobođenih mjesta, koja su pridružena Srpskoj kraljevini.
Dok srpske snage napreduju, crnogorske snage krenule su prema Skadru, Dukađinskoj niziji i Sandžaku s namjerom proširenja teritorija u pravcu Albanije i na sjeveroistoku prema Sandžaku. Na ovaj način, prilikom zauzimanja teritorija, crnogorske snage vršile su ubistva, pljačke, bez milosti nad nevinim stanovništvom. Nakon osvajanja područja Bijelog Polja, Kolašina, Plava i Gusinja, crnogorska vojska krenula je prema Sjenici, gdje im u susret ide srpska vojska, koja kuda je prošla ubijala je, pljačkala muslimansko stanovništvo (albansko i bošnjačko). Edit Durham o tome, između ostalog, piše: „Jedan drugi iz vrata (kuće) Petrovića, hvalio se kad je rekao (tvrdi) da za dvije godine nijedan u okupiranim zemljama ne bi smio govoriti taj pogani jezik (albanski)“. Durham tvrdi da su muslimanima rekli da biraju – ili pokrštenje ili smrt, i da su, kad bi im se suprotstavili, pucali u njih.
U oktobru 1912. godine, Sandžak se predao, padajući u ruke srpsko- crnogorske vojske. Zloglasni crnogorski poručnik Bošković, nakon ulaska u Sjenicu, pošto je izvršena razmjena i sa komandantom srpske Javorske brigade, Bošković se sa pratnjom vratio, a sutradan (25. oktobra) odjeljenje crnogorske vojske sjedinjeno iz obje kolone izvršilo je pokret pravcem Zaboj
– Crvene Lokve – Doliće, gdje su prenoćili. Narednog dana, Doliće, kao i više pešterskih sela razoružano je i tom prilikom prikupljeno je 1.000 pušaka. Prema izvještaju srpskog oficira Vujisića, kojeg je podnio Vukotiću nakon povratka u Bijelo Polje, “sva sela donijela su oružje dosta dobro osim izvjestan dio koji se nije htio drage volje predati, nego su počeli otvarati paljbu na našu vojsku koji su ih junački napali i od istih poljski bataljon poubijao i posjekao 20 zlikovaca”. Doliće i ostala sela Pešterske visoravni bila su naseljena albanskim stanovništvom predominantno iz plemena Klimenti (alb. Kelmendi)60. U ovom izvještaju ne govori se o gubitcima koje su doživjeli srpsko-crnogorski vojnici od albanskih i bošnjačkih boraca, koji su branili čast i kućni prag, svoja ognjišta od srpsko-crnogorske vojske.
Nakon balkanskih ratova počinje veliko iseljavanje mjesnog muslimanskog stanovništva za Tursku i druge zemlje. Ovo se, prije svega, čini zbog izvršenih zločina prema njima. Posebno, iseljavanja bila su intenzivna na Pešteru. Zločinačka djela vojnih snaga, pored ubistava i tortura nad golorukim narodom, bila su praćena i pljačkama, paljenjima kuća i drugim zločinima.
Za zločine koje je učinio Boško Bošković, prema Hakiji Avdiću, govori i Skender Turković (Hukić) 90-togodišnjak, koji je sa svojom porodicom bio u Riškovoj kući u Dolićima, u kojoj se odvijao čitav događaj.
„Dan prije dolaska crnogorske vojske u Doliće došla je njihova prethodnica, koja je najavila dolazak crnogorske vojske. Ova prethodnica je donijela i upozorenje od strane komande crnogorske vojske, kojim je predloženo muslimanskom življu da prilikom nailaska crnogorske vojske na svim kućama treba da budu istaknute bijele zastave u znak pokornosti; da svi muslimani budu predali oružje i municiju; da svi ljudi budu kod svojih kuća i da budu spremni da se odazovu na svaki poziv komande i da budu mirni i pokorni. Ko se ne bude pridržavao ovih upozorenja biće ubijen. Prethodnica je imala i zadatak da obezbjedi smještaj vojsci i štabu jedinica te da im obezbjedi i ishranu, za vrijeme dok budu tu boravili.”62 Kao objekat za skupljanje oružja određena je najveća kuća u centru sela Doliće. Kuća je imala 11 soba, i u njoj je živjelo 6 porodica sa ukupno 70 članova.
„Posebno je određena prostorija za Boška Boškovića i njegove doglavnike, kao i jedna u kojoj je primao ljude, koji su se odazivali po pozivu ili koje je dovodila vojna patrola. Ova prostorija je služila i za prebijanje ljudi prije nego što su ih izvodili na gubilište. […] Sve je bilo spremljeno u najboljem redu i priređeno za orgijanje crnogorske vojske. Sljedećeg dana, kada je stigla crnogorska vojska, sve je bilo urađeno onako kako je i naređeno. […] Štab se odmah smjestio u Riškovu kuću, a vojska je zalogorila na udaljenosti od kuće oko 500 metara, u jednu dolinu zvanu “Gropa mašit” (Gropa e mashit, I. A.).”
Uspostavljanjem Boškovića sa njegovom vojskom započelo je i pljačkanje stanovništva, oduzimanje stoke da bi osigurao ishranu. Sakupljanje oružja bio je početak da bi im život činili nepodnošljivim s krajnjom namjerom etničkog čišćenja ovoga kraja. Likvidacije su učinjene uglavnom ubistvima iz puške, ali i klanjima. U Doliću je ubijeno ukupno 20 lica, bez ikakvog povoda. Bošković, nezadovoljan sa ovim, nastavio je sa nasiljem i terorom i po drugim selima. U selu Ugao ubijen je Hajredin Čelić (Čeljaj), sa dva sina, te Hido Ugljanin, dok mu je brat mula Omer, iako upucan sa 13 metaka i prerezanog grkljana, ipak ostao živ. Osim ubojstava 5 nevinih lica, oni su zapalili dvije kuće i han u selu Rasno. Prije ovoga opljačkali su 700 grla ovaca i 60 goveda. Istoga dana, u selu Boroštica ubili su Tahira Škrijelja, a zatim produžili prema Tuzinju gdje su ubili 10 ljudi. U nastavku u selu Rasno ubijaju jedno lice Rašljana. Preko ostalih naselja oni su nastavili da rade isto. Crnogorska vojska nastavila je sa pljačkama i ubistvima kad god je imala priliku. Njihova je namjera bila da nastave sa zločinima i u ostalim selima, ali, s obzirom da je sa druge strane ušla i srpska vojska, oni su morali da se vrate nazad i u povratku preko drugih naselja nastavili su da rade isto. Crnogorska vojska je nastavila s ubistvima i pljačkama gdje god je stigla.
O zlodjelima crnogorske vojske nad nedužnim pešterskim narodom je pisao i historičar Safet Bandžović. Kako on navodi, kada su vojnici stigli u selu Korita (na crnogorskoj strani Sandžaka), tamo je oružje već bilo sakupljeno da se preda i istaknute su bile bijele zastave u svim kućama muslimana. “Sve preduzete mjere u Doliću i u ostalim selima, međutim, nisu spasile muslimane (i Albance). Najperfidnije metode za oduzimanje oružja, za klanje golorukog naroda, upotrebljene su i ovdje, kao i u ostalim dijelovima Sandžaka nekoliko godina kasnije. U ovom selu crnogorski vojnici pobili su 58 ljudi i dvije žene, koje su pokušale da odbrane svoje muževe. Istom prilikom ubijen je i jedan bolesni mladić od 18 godina, jedinac koga je majka bolesnog na postelji privila na grudi, moleći zlotvore da ga poštede, ali oni nisu imali milosti. Na početku su mu sasjekli nos, ispred očiju majke i ubili ga na najsuroviji način. Bila je to velika tragedija ovog sela, i za tamošnje stanovnike, koji su bili žrtva jedne brutalne politike.”
Za Plav i Gusinje glavna komanda povjerena je brigadiru Avru Cemoviću. To mu je bila nagrada za njegova ranija djela na području Sandžaka prema Tutinu i Ribarićima, gdje je njegova vojska spalila kuće, pljačkala životinje, ubijala nevine ljude, silovala žene i djevojke.66 Od bandi Cemovića, samo u selu Mojstir, blizu Rožaja, popljačkano je 95 volova, 3 krave, 4 jagnjadi, 213 ovaca, 3 konja vlasništvo Ali Drage, ali je i njegova pilana spaljena.
Neki srpski i bošnjački autori pišu da je ponašanje srpske vojske prema muslimanima (Sandžaklijama) bilo korektno. Prema nalazima historičara prof. dr. Skendera Rize, jedna takva tvrdnja nije tačna. Srpska vojska imala je naredbu da svako albansko selo koje čini i najmanji otpor, da se u cjelosti spali, neovisno od toga da li tu stanuju žene, djeca i starci. Ovo je važilo i za sela Peštera naseljena u cjelosti Albancima.
Tada se, zbog nasilja, zločina, protjerivanja, koje su vršile srpsko- crnogorske vlasti, čulo svašta i po evropskim kancelarijama. Austrijski diplomati akreditirani u Beogradu, užasavali su se masakrima i zločinima koje vrši srpsko-crnogorska vojska nad Albancima. Tokom tih dana oni su često puta čuli neformalne izjave od strane visokih srpskih dužnosnika da Albance treba uništiti. Autor Gazmend Riza navodi: “Nakon uspostavljanja svog okupacionog sistema, Srbi i Crnogorci su odmah izvršili teritorijalno-vojnu podjelu i počeli raditi na registraciji stanovnika i imovine, kao i na registraciji svih osumnjičenih, bez obzira da li su u zemlji ili su izašli u komite.”
Okupacijom od strane Srbije i Crne Gore, teritorija Kosova je podijeljena na sljedeće administrativne oblasti: Prištinski okrug, Prizrenski okrug, Novopazarski okrug (Yeni Pazar), Komanovski i Skopski okrug.
Prema srpsko-turskom mirovnom sporazumu, članu 4, muslimansko stanovništvo imalo je potpuno pravo da se iseli u toku tri godine, do 1915. godine, na taj način oslobađajući se svih zakonskih obaveza prema srpskoj državi. Prema podacima Opšteg konzulata Srbije u Solunu, samo u periodu novembar 1912. – april 1913. godine, sa Kosova, Sandžaka i Makedonije, znači sa teritorija koje su smatrane kao oslobođene, iselilo se, prelazeći preko Soluna u Tursku, više od 240.000 muslimana, pretežno Albanaca.72 Umorno Osmansko carstvo, napadnuto sa svih strana, skoro da se predalo. Ejup Mušović konstatira da „osmanska vojska nije imala snage da odbrani Sandžak“, međutim, ne spominje činjenicu otpora, niti osmanske
vojske, niti albanskog i muslimanskog stanovništva.
Harun Crnovršanin i Nuro Sadiković daju druge podatke. „Mogućnosti za odbranu Sandžaka bile su male. Stanovnici Novog Pazara i drugih gradova činili su otpor srpsko-crnogorskoj okupaciji. Bitka za Novi Pazar trajala je od 19. do 23. oktobra 1912. Osmanski vojnici, zajedno s Albancima i Bošnjacima, činili su snažan otpor, ali u nedostatku vojske i naoružanja, odbrana je savladana“. Po Ejupu Mušoviću, „pripreme, za oslobođenje Novog Pazara bile su solidne, a ozbiljnijeg otpora gotovo nije ni bilo“. „Posle manjih sukoba od
19. do 23. oktobra 1912. godine srpska vojska je ušla u Novi Pazar. Ispred nje, po planinama Rogozne, povlačila se osmanska vojska i jedan broj bašibozuka, i sa njima i jedan veliki broj muslimanskog stanovništva (Albanaca i Bošnjaka, I. A.).“
Tokom borbe, odnosno dan prije ulaska srpske vojske u Novi Pazar, jedna delegacija muslimana otišla je u štab generala Mihaila Živkovića i izjavila pokornost. General ih je, navodno, vrlo ljubazno primio i pročitao im zapovijest Kralja Petra Prvog: “Moja će vojska u Staroj Srbiji, pored hrišćana, zateći i muslimane, koji su nam isto dragi, sa njima i Albance, hrišćane i muslimane. Mi im svima nosimo slobodu, bratstvo i jednakost u svemu kao i Srbima.” Dalje, autor navodi da se odbjeglo muslimansko stanovništvo ubrzo vratilo u Novi Pazar a srpska vojska se prema njemu ponašala veoma korektno. Ne samo što niko nije ubijen, nego niko nije „ni za puholj od cigarete oštećen“. Tako korektan odnos srpske vojske izazvao je opšte oduševljenje kod Novopazaraca pa stari muslimani i danas kažu:
„Kad se pominje ime srpski vojnik, treba ustati na noge!“
Da je bilo otpora zauzimanju Novog Pazara od strane srpske vojske svjedoče i podaci da je u odbrani Novog Pazara izgubio život predsjednik opštine i 28 drugih vojnika Albanaca i Bošnjaka.
Marširanje srpske vojske prema albanskim zemljama na jugu dokazuje da se djelovalo prema projektima u departmentima u Beogradu. Nakon uspostave okupacijskog režima, Srbi i Crnogorci odmah su vršili vojno-teritorijalnu podjelu i prihvatili su se posla za registraciju stanovnika i imanja (bogatstva), kao i registraciju svih sumnjivih Albanaca, nezavisno da li se nalaze tu ili su izašli u kačake.
Kako bi izbjegli mučenje i ubistva, kao najčešće oblike korištene za vrijeme obraćenja, više od 2.000 albanskih porodica iz Peći bilo je primorano da promijene vjeru i pređu u pravoslavni obred. Odbacivanje takve akcije, koja je promijenila vjeru i način njezina provođenja, imalo je negativne posljedice za Albance. U proljeće 1913. godine, preko upravnih organa na čelu sa Savom Lazarevićem, popularno zvanim Sava Batarja, Kraljevina Crna Gora je pokušala 35.900 Albanaca iz Peći i okoline prevesti u pravoslavlje i naredila 6.000 Albanaca iz sela Kalikana i Vranoca da odu u crkvu u Peć da promijene vjeru (koje naređenje Albanci nisu prihvatili). Kao rezultat toga, 3. aprila, dogodio se masakr u kojem je ubijeno 1.300 ljudi.
Proces preobražavanja muslimanskog i katoličkog stanovništva u pravoslavlje pogodio je više od 13.000 Albanaca, posebno čitava sela Peći i Đakovice.
Liman Rushiti, također, piše o takvoj situaciji. „Promjena religije nastavlja se na svim okupiranim krajevima od strane Crne Gore. Kako može se primjetiti od mnogih telegrama i dokumenata stiglih iz Peći, Ministarstva unutrašnjih poslova, da stvari teku dobro što se tiče promjene vjere i da treba intervenisati protivAustro-Ugara zbog njihovog protestiranja i da se miješaju u unutrašnje poslove. Pored promjene religije, stanovništvo je razoružano mučenjem i ubistvima. Albansko stanovništvo je razoružano, a srpskom stanovništvu distribuirano je oružje kako bi se pomoglo uspostavljenje reda i mira.“
„S običnim arbanaškim svijetom srpske vlasti su posle septembarskih događaja postupale loše. Još u toku novembra vršene su premetačine po selima i traganje za skrivenim naoružanjem… U K. Mitrovici je još 1912. godine masakrirano 150 varošana, u Juniku je ubijeno 400 žitelja, a 6.000 Arbanasa su u Peći primorani da promijene vjeru. Represalije su izazvale bježanje muslimana, nekad i cijelih naselja. Posjedi i kuće odbjeglih ulazili su u fond za kolonizaciju, pošto su najprije čuvali povratak izbjeglih. Iz Valone iz telegrafske agencije daje se vijest, da je u debarskom kraju dom moralo da napusti 40.000 stanovnika, dok se broj svih izbjeglica u posjednutim krajevima popeo na 100.000.”
Vjerski obredi bili su zabranjeni u većini kultnih vjerskih objekata. U gradu Prizrenu, koji je imao 32 postojeće džamije, povremeno slobodne za vjerske službe i funkcije bilo ih je samo dvije, dok su ostale korišćene za štale, vojne kasarne, skladišta i slično.
Zbog mučenja, organi Vlade na Cetinju potvrđuju da su mnogi ljudi pobjegli i izašli u komite, a zemlja je ostala neobrađena. Komite su napadali i crnogorske i srpske državne organe. Kačaci su sada djelovali noću, brzo, i mijenjali mjesta. Imovina komitama je oduzeta, Pokret je likvidirao saradnike državnih organa i one koji su pristali da preuzmu oduzetu imovinu od komita. Toliko su bile velike torture nad narodom da je o Vešovićevim akcijama protiv albanskog naroda njegov sekretar Novica Popović poslao pismo u Cetinje, u kojem se kaže: „Despotizam i zlostavljanja brigadira Vešovića na ove krajeve su nestrpljivi i nedopustivi. Njegova neodgovornost i teror dostigli su vrhunac… Takva se situacija nastavlja sve do Prvog svjetskog rata.“
Nepoznati agenti su, u noći 18. i ujutro 19. marta 1914. godine, izveli akciju nad džamijom „Sarajmebella“ u Mitrovici, čija su vrata i zidove ofarbali svinjskom mašću, stavljajući oblik krsta na njih. Ovaj ružni čin povrijedio je religiozne osjećaje i jako iritirao muslimansko stanovništvo grada. U površnim istragama koje su provodile lokalne vlasti nisu dati rezultati koji bi osudili počinitelje.
Predstavnici stranih diplomata reagovali su i na nehumane akcije koje su srpska i crnogorska vojska počinile protiv nezaštićenog stanovništva. Britanski konzul u Skoplju, W. D. Peckham, zaključio je da Kosovo „može biti srpsko samo masakrima ili protjerivanjem“ Albanaca.
Arbanasi su očekivali ustanak u Sandžaku. Albanska udruženja u Carigradu radila su na zbližavanju albanske i sandžačke emigracije i na izbijanju konflikta između Srbije i Grčke oko Makedonije. Radikali su se trudili da što više muslimana odseli u Tursku, Albaniju, pa i u Bosnu. Iz srbijanskog dijela Sandžaka iselilo se, 1912-1914. godine, 40.000 muslimana, a iz crnogorskog, samo od aprila do juna 1914. godine, 12.302 stanovnika. Inače, povlačenje austrougarske vojske iz sjevernog Sandžaka rezultiralo je iseljenjem 30.000 duša.
„Kao što se vidi, iz kratkog rezimea”, zaključuje Hrabak, „može se reći da je politički saldo srpske strane prema muslimanima za period 1912- 1915. godine bio krajnje negativan, posebno zbog postupaka Crnogoraca”.
O načinu kako je Srbija uspjela da osvoji Kosovo, u emisiji „Peščanik: Kumanovo 1999-2019“, historičar Bešlin zaključuje sljedeće: „Balkanski ratovi postavili su osnove za vrlo ‘rđave odnose. Procjena je opet, na žalost, u historiografiji, posebno kada su u pitanju balkanski ratovi i Prvi svjetski rat, da žrtve nisu prebrojane – da je oko 20 hiljada civila tada ubi- jeno. Dakle, na taj način se dolazi na Kosovo.“
O fusnotama, obratite se autoru
/nastavlja se /
Podijelite ovaj članak s drugima koristeći relevantnu oznaku/link