GUSINJE/PLAV – Utemeljivači i osnivači današnjeg Gusinja su Omeragići. Prvi koji je primio Islam dolaskom Turaka u ove krajeve 1455. godine je Omeraga Šalja, a njegovo ime bješe Deda Šalja, katoličke vjere, ilirskog porijekla. Tadašnje turske vlasti dadoše Omer-agi velike posjede u Gusinju i Plavu.
Omer-aga imao je dva sina, Hasan-agu i Tahir-agu. Hasan-aga je napravio prvu kuću iznad rijeke Grnčara i osnova Omeragića mahalu u Gusinju, a njegov brat Tahir-aga osnova Omeragića mahalu u Plavu. Bili su jako odani turskoj vlasti i kod Turaka dobiše veliki ugled kao i kod starinskog ilirskog stanovništva. Zbog velike odanosti turskoj vlasti, djecu Omer-age poslaše u Istanbul na školovanje i tako potomci Omer-age postaše dizdari (upravitelji) Gusinja, Plava i Bihora od 1461 – 1590.
Omeragići su Šalje, ilirsko pleme, nacionalno se izjašnjavaju Bošnjacima. Dali su veliki broj visoko obrazovanih ljudi. Iz turskog perioda čuveni su Smailaga i Adem-aga Omeragić.
Sa osnivanjem Gusinja prema turskim tefterima iz 1461. u Gusinju su živjela turska plemena Basagi, (Basagići), Bumbari (Bumbarevići), Kapidzi (Kapidzići), Hodze (Hodzići), Koke, Peji (Pejići), Selimi (Selimovići) preci velikog bošnjačkog književnika, Mehmeda Meše Selimovića. Causi (Causevići), Sehu (Šehovići) Bardaki (Bardakići), Banderi, Cirik (Cirikovići), Biruli (Birulići), Smakoli (Smakočevići), Sadi (Sadici), Sestani (Šestovići).
Krajem 1495. godine Gusinje naseljavaju Bekteci (Bekteševići) iz Rijeke Crnojevića. Kao muslimani su došli u Gusinje, ilirskog porijekla su i nacionalno se osjećaju Bošnjacima. Mulići i Kobilići su od Bekteševića i jedan su rod. Dali su veliki broj učenih ljudi (sin Abdulaha Bekteševića, Ejup Bekteš rođen u Gusinju u vrijeme Kemal paše Ataturka završio je visoke vojne ško1e u Njemačkoj za vojnu industriju i bio je ministar u vladi Turske u periodu od 1929 – 1933.).
Omeragići gube vlast dolaskom Veli-bega 1590. godine koga je skadarski vezir imenovao za glavnog dizdara Gusinja i Plava. Veli-beg je iz provincije Horosan koja je bila u sastavu Otomanske turske imperije, a danas ta provincija pripada Iranu. Veli-beg je imao tri sina: Ahmed-bega, od njega su Šabanagići, Redžep-bega, od koga su Redzepagići i Ibrahim-pašu, od koga su današnji Pašići. Šabanagići su izumrli smrću velikog junaka A1i-paše Gusinjskog 1885. godine.
Od Ibrahim-paše ostala je jedna porodica Pašića u Gusinju (Mustajbega i Dzeladin-bega Pašića). Redzepagića ima nekoliko hiljada koji vode porjeklo od ove velike begovske porodice. Iz ove ugledne begovske porodice poniklo je na stotine visoko obrazovanih ljudi, (akademika, nekoliko doktora nauka, visokih oficira, diplomata, advokata, književnika…)
Redžepagići su turskog porijekla, nacionalno se osjećaju Bošnjacima. Odigrali su veliku ulogu u širenju islama na ovim prostorima. Bili su gospodari punih 400 godina od Vrmoše do Sjenice. Iz ove porodice ponikle su tri paše: Ibrahim paša, Mehmed paša i Ali paša. Bili su u prljateljskim vezama sa Corpašićima i Hajdarpašićima u Bihoru, a takođe i sa Mahmutbegovićima u Peći. Današnji Begoli u Peći su potomci Mahmutbegovića.
Čekići: doseljeni u Gusinje 1625. godine iz Hercegovine. Stara vlastelinska porodica iz doba Kulina bana i Herceg Stjepana. Ilirskog su porijekla, nacionalno se osjecaju Bošnjacima. Primili Islam 1540. godine. Dolaskom u Gusinje beg Šabanagić dodjeli Čekićima planinu Vulušnicu, Kosticu i Herlec i današnji prostor od Čekica džamije do Ali pašinih izvora. Bili su veliki junaci, imali su najbolju konjicu na prostoru Šabanagića nahije, najbolje muzičare i pjevače, trgovce i zanatlije. Učesnici su mnogih ratova u Osmanskom carstvu. Od Gusinja do Jemena, od Gusinja do Budirna, od Gusinja do Kavkaza i od Gusinja do Moreje.
Radončići i Koljenovići: doseljeni u Gusinje 1636. godine. Pripadaju plemenu Kuci iz Orahova, ilirskog su porijekla, nacionalno se osjećaju Bošnjacima. Njihovi rodjaci su Lukovići, Abdići, Rašići i Malagići. Iste godine primili su Islam i dobli od bega Šabanagića planinu Bor i Bradu vezirovu. Najveće su pleme u Limskoj dolini (ima ih 10.000 zajedno sa Koljenovićima). Imaju veliki broj obrazovanih ljudi. Iz plemena Koljenovića ponikao je Dzafer paša veliki vojni strateg Osmanske imperije.
Hoti, Grude, Kastrati i Nikočevići – doseljeni u Gusinje 1645. godine, ilirskog su porijekla, nacionalno se osjecaju Bošnjacima, iste godine primili su Islam. Hoti su veliko pleme u Gusinju, a Grude, Kastrati i Nikočevići su malobrojni. Bili su veliki ratnici u doba kraljice Teute i Osmanliskog carstva.
Sujkovići, Kurtagići, Šarkinovići, Kikovići, Bajrovići, Bicići, La1ičići, Mrkulići, Šabovići, Redžići i Redžematovići doseljeni su u plavskogusinjski kraj 1595. godine. Pripadaju plemenu Kučima, ilirskog su porijekla, nacionalno se osjecaju Bošnjacima. Iste godine su primili islam. (Čuveni junaci Ramo Sujkovic, Omer aga i Zejnil aga Kurtagić, Murat Bajrović, Mehmed i Jusuf Laličić, Dino Mrkulić, Jakup i Hasan Ferović).
Bašići, Jevrići i Lalići doseljeni u Gusinje 1550. iz Ljesa. Ilirskog su porijekia, nacionalno se osjecaju Bošnjacima.
Bulići, Musići i Canovići su Klimente, ilirskog prorijekla, nacionalno se osjećaju Bošnjacima, doseljeni u Gusinje 1698. godine iz Vuklje.
Vukelji – doseljeni u Gusinje 1675. godine iz Vuklje, Klimente Ilirskog porijekla, osjećaju se Bošnjacima. Čuveni junak iz ovog plemena Ibro Vukelj, učesnik bitke na Nokšiću 1879. i na Grebenu 1911. Beg Šabanagić dodijelio je selo Dolju Vukljima.
Deljani, Ljucevići, Pjetrovići, Feratovići i Dješevići – doseljeni u Gusinje 1699. godine, pripadaju plemenu Bokeći, Ilirskog su porijekla, nacionalno se osjecaju Bošnjacima, iste godine primill su islam.
Nekovići, Miljevići, Hadzialjevići, Gačevici, Damjanovići, Djurkovići i Djukanovići doseljeni 1711. godine. Pripadaju Kučima, ilirskog porijekla, nacionalno se osjecaju Bošnjacima.
Godine 1670. Vusanje, Hakanje, Martinoviće naseljavaju Klimente iz Vuklje, Niksa, Selca i Boge. Beg Šabanagić dodijeljuje ove posjede Klimentama jer su primili islam. Svi su ilirskog porijekla, nacionalno se osjecaju Albancima. (Djonbaljaj, Ahmetaj, Lecaj, Preljvukaj, Cosaj, Baljidemaj, Hasandjekaj, Dedusaj, Bruncaj, Pepaj, Novaj, Selimaj, Bacaj, Kuka, Celjaj, Uljaj i Gorcaj). Iz ovog plemena veliki je broj visoko obrazovanih ljudi. Mnogo su jada zadali turskim vlastima, a zajedno su ratovali sa Bošnjacima protiv Crnogoraca i Srba.
Pirovići i Šujaci doseljeni su u Gusinje 1711. godine. Piperi su, ilirskog su porijekla, ocjecaju se Bošnjacima
Gusinje je podijeljeno po mahalama. Najstarija je Omeragića, pa Bekteševića, Ibrahimagića, Čekića, Radončića i Hotska.
Plavljani i Gusinjani najbolje su se osjećali pod upravom Bosne, jer su došli u dodir sa narodom srodnim po vjeri, jeziku i krvi. Zato svoj jezik nazivaju bosnjački ili bosanski.
Ovi podaci i zapisi uzeti su iz knjige – geografija kosovskog vilajeta, objavljena u Istambulu 1852. godine iz poglavlja Karada ve Ordu (Crna Gora i narod, str. 78, 79, 80, 81, 82, i 83. Autori knjige Rifat Basa i Salih Akaj. Knjiga je napisana na staroturskom jeziku.)
Napisao: Prof. Rizah Gruda
vidi jos: Rizah Gruda (1946), Guci, me vendbanim në Novi Pazar (Pjesa e I-rë)
Rizah Gruda (1946), Guci, me vendbanim në Novi Pazar (Pjesa e II-rë)