I poslije rata Sandžak i dalje postoji kroz njegovo većinsko bošnjačko stanovništvo, kroz Sandžačke sportske igre i druge kulturno-obrazovne manifestacije
Razlike između Sandžaka i Republike Srpske su drastične i evidentne:
– Sandžak je stariji od Republike Srpske 205 godina;
– Sandžak je postojao još od perioda Osmanske vladavine i ima svoje duboke historijske korijene, dugu i bogatu tradiciju i poseban prirodno-geografski položaj;
– Sandžak je u periodu Osmanske vladavine imao svoj teritorijalni okvir (historijske granice) i svoju administrativno-vojnu posebnost i autonomiju u okviru Bosanskog ejaleta i Osmanskog carstva; a gdje je tada Republika Srpska – ne postoji;
– Sandžak je 1872. godine prerastao u vilajet (pašaluk, ejalet ili beglerbegluk) što čak niti Srbija nikada nije bila tokom cijelog perioda petovjekovne osmanske vladavine nad njom, jer ona se nazivala pet stoljeća Smederevski sandžak, a naziv Beogradski pašaluk je netačan i historijski neutemeljen. Naravno teritorija današnje Republike Srpske kao dijela Bosanskog vilajeta je tada bila sa ubjedljivom bošnjačkom etničkom većinom kao i tadašnji Novopazarski Sandžak.
– Sandžak je historijska pokrajina koja je nastala zbog svojih specifičnih historijskih, etničkih, konfensionalnih, kultoroloških, geopolitičkih i vojno-strateških posebnosti, a Republika Srpska kao posljedica etničkog čišćenja i genocida koji je verifikovala i međunarodna zajednica na Haškom tribunalu;
– U Sandžaku od njegovog osnivanja, odnosno preko dva stoljeća ubjedljivu etničku većinu uprkos progonima, pogromima, represalijama i nasilnim migracijama ima bošnjački narod; a na prostoru današnje Republike Srpske srpski živalj je vijekovima bio manjinski;
– Sandžak je međunarodno priznata historijska pokrajina, odnosno poseban entitet od međunarodnog političkog značaja u okviru Osmanskog carstva na osnovu odluka Berlinskog kongresa 1878. godine i Carigradske (Novopazarske) konvencije 1879. godine, a tada Republika Srpska nije postojala ni u najbajkovitijim snovima bosanskih Srba; današnja Republika Srpska je samo entitet u okviru međunarodno priznate države Bosne I Hercegovine;
– U periodu između dva svjetska rata Sandžak je imao novinska glasila koja su nosila naziv po njemu, a od septembra 1939 godine postoji i poseban Oblasni komitet KPJ za Sandžak;
– Za vrijeme Drugog svjetskog rata Sandžak je imao svoj poseban ZAVNOS (Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Sandžaka – parlament), svoju vladu (Izvršni odbor ZAVNOS-a sa sedam ministarstava) i cjelokupnu vojno-političku i teritoijalnu infrastrukturu – što su imale samo buduće jugoslovenske republike; a gdje je tada Republika Srpska – nema je.
– Od prvih pet proleterskih udarnih brigada tri su bile sandžačke (Treća, Četvrta i Peta). A današnja Republika Srpska tada nigdje ne postoji jer njenu teritoriju ogromnom većinom su nastanjivali Bošnjaci i širom nje sa mnogobrojnih minareta su odjekivali ezani;
– I poslije rata Sandžak i dalje postoji kroz njegovo većinsko bošnjačko stanovništvo, kroz Sandžačke sportske igre i druge kulturno-obrazovne manifestacije;
– Sandžak se razlikuje od Republike Srpske i po tome što njegovo većinsko bošnjačko stanovništvo nikada tokom dva stoljeća njegovog postojanja nije planiralo niti pokušalo da izvrši etničko čišćenje ili ne daj Bože genocid nad manjinskim srpsko-crnogorskim življem, dok je manjinski srpski živalj do zuba naoružan sve to počinio nad golorukim Bošnjacima na teritoriji Republike Srpske.
– Razlika je i u tome što je tokom agresije na Bosnu i Hercegovinu na teritoriji Republike Srpske porušeno preko hiljadu džamija i drugih islamskih vjerskih objekata, a u Sandžaku Bošnjaci tokom dva stoljeća njegovog postojanja nisu srušili nijednu crkvu niti manastir.
Da, ogromna je razlika između Sandžaka i Republike Srpske – ali naravno u korist Sandžaka.
Esad Rahić – Predsjednik Društva historičara Sandžaka