Histori të vjetra nga njerëz të vjetër – Stare priče starih ljudi Safet Ademoviq,- Cako, me vendbanim në Shkup, me prejardhje nga Sanxhaku. U lind në vitin 1959 në Novi Pazar. Nga viti 1961 jeton në Shkup
Unë quhem Safet Ademoviq, nofka ime është Cako.
Familjarët e mi janë të lindur në Joshanicë, ndërsa unë jam lindur gjatë rrugës për Novi Pazar, kur nëna ime e ndjerë udhëtonte për në N. Pazar për të shkuar në treg, dhe në at moment e kanë kapur dhimbjet e lindjes, kështu ka përfunduar në spital ku jam lindur unë.
I vetmi jam unë nga anëtarët e familjes që jam lindur në Novi Pazar. Për deri sa të gjithë të tjerët kanë lindur në Joshanicë, fshat në afërsi të Novi pazarit, vetëm 7 km largësi.
Jam i lindur më 18 maj 1959 . Deri në moshën dy vjeçare kam jetuar në fshatin Joshanicë. Me këtë emër më kanë emërtuar baba, apo gjyshi si duket , për shkak se e ka pëlqyer shumë këngëtarin Safet Isoviq, si një këngëtar i mirë dhe mysliman i devotshëm.
Ne tash jetojmë në Maqedoni. Saktësisht në Shkup nga viti 1961, ku kam ndërruar tre vendbanime. Së pari kem jetuar në mëhallën e “ Boshnjakëve”, pastaj në “ Toptasnko Pole” dhe së fundmi në “ Butel”.
Ne në Shkup kem ardhur në vitin 1961, ku kem qenë të vendosur në “ Mahallën e Boshnjakëve”. Kur e kam pyetur Babën dhe Agën, si fëmijë që kam qenë atëherë, më kanë thënë se atëherë qëllimi i tyre ka qenë shkuarja-shpërngulja në Turqi. Ashtu që së pari kishin marrë përkohësisht një shtëpi me qira në këtë lagje, në të cilën kishim marrë për të jetuar përkohësisht. Por që nuk e kishim të drejtën për të jetuar në të, por vetëm përkohësisht me qira. Pra, për të qëndruar disa ditë, deri sa të arrinin t’i rregullojnë dokumentacionin, “ vesikat” për të udhëtuar për Turqi, për mos tu kthyer më kurrë.
Pa gjithë këtyre problemeve, kur kam qenë në moshën katër vjeçar, në Shkup ka ndodhur tërmet i fuqishëm, shkatërrues me shume viktima. Me këtë rast u krijuan vende të shumta pune, ku baba dhe Aga – pra axha i tij, vendosën të mbetemi të gjithë në Shkup. Do të thotë kanë thënë se tash për tash nuk kem pasur nevojë të shkohet për Turqi. Kështu pra ne vazhduam të jetojmë në Shkup.
Pas një kohe, Aga ishte mjeshtër i qerreve, i cili e kishte hapur punëtorinë për rregullimin , e qerreve në lagjen “Maxharri”, e cila deri në vitet e 70 –ta ajo punëtori ka punuar me firmën e mbiemrit tonë “ Ademoviq”.Firmë e cila deri para 10 viteve ka qëndruar tabela, për të cilën ne nuk kem ditur. Gjatë kësaj kohe pra baba dhe Aga, janë marrë me këtë punë, e cial ishte një zanate i vlerësuar.
Kur kanë ardhur nga Sanxhku në Shkup, vetëm dy axhallarët kanë mbetur ne atje. Ata nuk kanë dashur me ardhur. Por, kanë ardhur familje tjera si Halitoviqët, Radetinacët, Të gjithë këto familje kanë qenë të udhëhequra nga njeriu më i vjetër, të cilin e kanë quajtur Aga, i cili ishte axha i babës tim. Aga, kohëve të fundit të jetës së tij, një kohë të gjatë ka qenë imam xhamie në fshatin Kojnare. Ai përveç që ka qenë imam, ka qenë koka q shtëpisë dhe të gjithë e kanë respektuar.
Nga vëllazëria e Ademoviqëve, tre kanë ardhur, pra baba im me dy djemtë e axhës, të tjerët kanë mbetur në sanxhak dhe nuk kanë dashur ta lënë pasurinë e tyre.
Të ju them ne mbiemrin e kemi marrë nga të parët tanë, axhallarët, vëllezërit e tyre. Siq ishim ne nga Ademi, Ademoviq.
Përndryshe e vërteta është se vëllazëria, përkatësisht fisi ynë ka prejardhjen nga Rugova. Nga Rugova të parët tanë kanë ardhur në Sanxhak. Me kalimin e kohës e kemi humbur gjuhën e tonë vërtetë. Në ato kohëra lufte siç e dini edhe ju, siç kem qenë të okupuar nga Serbia, mandej ish Jugosllavie që ne pikërisht për shkak të këtyre gjërave jemi nisur me u larguar nga Sanxhaku për në Maqedoni,. Me qëllim të shkuarjes në Turqi. Vetëm e vetëm shkaku se nuk kem mundur ti pranojmë eremitët e politikes serbe.
Sa i përket lidhje sime me Sanxhakun, menjëherë ren qethem vetëm kur e mendoj Sanxhakun. Arsyeja është se zemra dhe shpirti n e kam atje në sanxhak. Atje kam tre motra , varrezat e prindërve të cilët janë kthyer të vdesin atje. Atje i kam varrezat e axhallarëve, hallave , e të gjithëve, Zemra më rrah në Novi Pazar dhe Sanxhak.
Të jam i sinqertë, neve në Maqedoni jeta na është shumë e mundimshme. Ne kem shpresuar një jetë më të mirë në Maqedoni, pas tërmetit sepse sepse ne kem ndërtuar Shkupin. Baba im pas një shkolle të kryer arriti të bëhet murator, mjeshtër i mirë. Ka qenë kryepunëtor në një ndërmarrje ndërtimor. Në këtë ndërmarrje ka arritë të më punësoj edhe mua. .
Përndryshe ne boshnjakët në Maqedoni kem pasur jetë tepër të v[shtirë dhe të mundimshme. Ne jemi gjendur vet, qeveria vështirë s ena ndihmon ti zgjedhim problemet tona. Sikurse të mos kishim arritur vet të gjendemi, vështirë do të ishte nga qeveria të na krijo kushte për mbijetesë, Këtë e arritëm vet.
Tash momentalisht nga Sanxhaku në Maqedoni ka rreth 37-40 000 boshnjak, edhe pse ka pasur më shumë. Një numër i konsideruar është kthyeer në sanxhak, disa kanë emigruar në Bosnjë, Turqi. Në tërë Maqedoninë deri vonë kanë qenë rreth 50 000 boshnjak.
Për fat të keq edhe këtu qeveria e Maqedonisë na ka anashkaluar dhe neve kanë kane paraqitur sipas regjistrimit në statistikë prej vetëm 7 000 boshnjakeve. Çka do të thotë se nuk është e vërtetë, Vetëm një komunë, në këtë rastÇairi i ka 7 000 boshnjak.
Jeta e përbashkët, sa i përket turqve kemi pak bashkëpunim, përkatësisht nuk është e mirë. Por, sa i përket shqiptarëve kemi bashkëpunim shumë të mirë, bashkëpunojmë shumë mirë dhe shqiptarët fort, shumë fort na përkrahin. Do të thotë ata nuk na lëshojnë që ne të shkatërrohemi apo dikush të na shtypin. Për shkak se ta i kemi dorë të djathtë. Unë konkretisht flas për boshnjakët që për neve shqiptarët për ne paraqesin një trup ndërsa ne jemi vetëm një degë. Për këtë dege ne mbahemi. Ata neve shumë na ndihmojnë. Me siguri të madhe e them se sikur mos t’i kishin shqiptarët në Maqedoni. Për ne do të ishte edhe më vështirë, nga ajo që kem përjetuar nga 1961 e këtej.
Neve me shqiptarët na lidh gjithçka, feja, gjuha, edhe pse ne tash e kem humbur mjaft gjuhën , përndryshe ne tash të gjithë e dimë se Sanxhaku është shqiptar, se ne jem shqiptar me prejardhje. Së pari të ju them se familja jonë Ademoviq, janë nga Rugova.
Sa i përket komplet boshnjakët-myslimanët, Ballkani nuk është në anën tonë. Neve krejt ndryshe na “shikojnë”. Pra si do që të themi , grekët, bullgarët, dhe të tjerët nuk janë në anën tonë, s ai përket islamit në Ballkan.
Por, ne ashtu jetojmë, dimë të gjendemi në situata të ndryshme. Dimë të iu ofrohemi, jemi paqedashës. Megjithëse nuk e kemi lehtë. Kur të kthehemi në shtëpitë tona, ndryshe ndihemi, flasim, mendojmë ndryshe. E dimë se nuk janë miq tanë.
Ndërsa ne jemi miq për çdo popull. Ne, asnjëherë, as një popull nuk e kem dëmtuar, as nuk i kem bërë ndonjë të keqe, as që kem menduar që ndokush t’i shkaktoj ndonjë të keqe.
Për fat të keq neve gjithmonë kanë bërë krime ndaj neve. Dihet Sanxhak e Tomashevë , e cila është quajtur Shahoviq, kanë shkaktua 6 000 viktima. Ky vend ka qenë vendi më i pëlleshme, tash as drunjtë nuk rriten më
Ne në shkollat tona kem mësuar për Jugosllavin Sa i përket vendeve ballkanike, posaçërisht për Shqipërinë nuk kem mësuar pothuajse fare. Nuk kem pas njohuri sepse nuk na kanë ofruar informacione të sakta. Ne kem dëgjuar nga të tjerët për regjimin e Enver Hoshës, se ka qenë i fortë, i ashpër. Atje feja ka qenë e ndaluar. Nacionalitetet tjera për veç shqiptare nuk kanë qenë të pranuara Është njohur vetëm kombi shqiptar. Jo sikurse në Maqedoni ku kanë qenë të pranuar boshnjakët, turqit, shqiptarët, serbët vllehët. Atje në Shqipëri vetëm shqiptarët dhe askush tjetër. Rexhimi i ndaloi, asgjë nuk kem ditur vetëm se janë shqiptarë dhe aq.
Unë e kam ndryshua mendimin dhjetë vitet e fundit. Kam punuar si vizitës Pas rënies së E.Hoxhës, Shqipëri i hapi kufijtë ku për shkak të luftës në ish Jugosllavi kem qenë të detyruar të udhëtojmë nëpër Shqipëri për të kaluat në Italie në Evropë. Rrugët kanë qenë aq të vështira ku nuk mund të isha i lirë dhe i sigurte. Populli i gjorë ka qenë i varfër, i uritur. Por, ka qenë shumë fort i arsimuar. Kanë folur 3-4 gjuhë evropiane Ka qenë shtet i izoluar sa gjatë, por jam fascionuar me shkallën e lartë arsimore. Ishte e pabesueshme si kanë arrite aq shumë gjuhë të huaja të flisnin.
Kur kem ardhur në Maqedoni, ne kem shitur gjithë pasurinë që kishim. Pasuri e cila tash ka vleë të madhe në Joshanicë. Rreth Novi pazarit. Kështu me gjashtë fëmijë jem rritur me mund të madh. Unë mbaj mend dyshekë me kashtë, ku kem fjetur të gjithë në një dhomë. E kem pas mallë një copë mish për ta shijuar. Një mollë e ndanim në gjashtë pjesë.
Aq ka qenë varfëri e madhe. Baba ka punua në punëtori te axha i vet- Aga. Të cilët në punëtori pak kanë fituar. Mezi kem kemi arrit të mbijetojmë dhe të na ushqej. Në ato kohëra njerëzit kanë qenë mashtrues të mëdhenjë. Marrja e parave për sigurimin e “ vesikave” , nga një mashtrim të tillë ka rënë edhe baba im. I ka dhënë të tëra paratë për rregullimin e “ vasikave” të cilat kur nuk i rregulloi e as nuk i kthyen paratë, e shkuarja për Turqi tani u bë e pamundur.
Nuk mund ta harroj sepse, ne jem rritur ne varfëri të madhe dhe kem mësuar në një shkollë të quajtur “ Sveta Dimova” ku mësimdhënësit i kem pasur të gjithë serb. Të cilët na kanë malltretuar, na kanë rrahë, na kanë kapur për flokë, tërë kohën na kanë ngulfatur që ne mos me mund me u arsimua, vetë e vetë të mbetemi të pa arsimuar. Atyre kjo ju përgjigjej
Ne është dashur të kem njohuri 3-4 më shumë nga ai i cili ka qenë i ndonjë nacionaliteti tjetër për të marrë notë kaluese. Me mundime te madhe kemi kryer shkollën fillore Te gjithë këtë shkollë e kanë quajtur boshnjake, por nuk kem pa asnjë mësimdhënës boshnjak asnjëherë.
As për edukatë fizike e lëre më për ndonjë lende tjetër.
Ne si familje Ademoviq kem mbijetuar. Asnjëherë nuk kem pas mosmarrëveshje. Edhe sot e kësaj dite ne jemi unik, në marrëdhënie të mira Komunikojmë shumë mirë ne mes veti.
Tre motar thash edhe më herët i ka në Pazar, mëzi pres t’i takoj
E kam pasur edhe një vëlla, tashmë i ndjerë, i cili ka shkuar vullnetar në luftë për ta mbrojtur Bosnjën nga agresion serb. Ka ra dëshmor me 26 prill 1993 , në Igman si sanxhakli ka mbrojtur Bosnjën nga agresioni serb. Për veprimtarinë e tij luftarake unë ndihem krenar.
Aq luftëtar i madh dhe i dalluar, dhe sot ne krenohemi me mirënjohjet që iu kanë dhënë për kontributin e dhënë në luftë. Mirënjohjen më të lartë shtetërore “Liljan”.
Pak jam i zhgënjyer me shtetin e Bosnjës, për shkak se në fund i është marrë gjithçka .
Nuk janë korrekt nda personaliteti të tij. Nuk di pse , ndoshta pse është sanxhakli, apo ? Ka qenë luftëtar i guximshëm. Asnjëherë nuk e kanë përkrahur, Në ndonjë emision TV, dokumentar nuk ju ka kushtuar. Kush ka qenë ai “ Liljan”, luftëtar i patrembur:
Edhe sot e kësaj dite është varri i tij në Igman. Ne shkojmë e vizitojmë. Gjithherë tabelën lëvizëse e gjejmë të hedhur për tokë . A është kjo për shkak se është sanxhakli apo diç tjetër nuk di?